2 MAVZU TURIZM BOZORINING TUZILISHI TURIZM BOZORNING TUZILISHI

2 -MAVZU TURIZM BOZORINING TUZILISHI

TURIZM BOZORNING TUZILISHI 2. 1. Jahon miqyosida turizm bozorining tuzilishi. 2. 2. Jahondagi eng yirik otellar va ulardagi servis xizmatlari. 2. 3. Jahon mehmonxona fondining ikki asosiy guruhga ajralishi. 2. 4. Mehmonxonalarni funksional belgisiga ko‘ra taqsimoti. 2. 5. Mehmonxonalarning turistlarga xizmat ko‘rsatish omillariga qarab turlarga ajratilishi. 2. 6. Mehmonxonalarni baholash mezonlari. Xalqaro mehmonxona tizimlari.

Jahon miqyosida turizm bozorining tuzilishi II-jahon urushidan so‘ng turizm ommaviy sanoatga aylandi 1950 -2002 yillar Ommaviy turizmning rivojlanishi Angliyada 1975 yilda 2, 5 mln ish joyi aynan turizmga bog‘liq 1979 yilda AQSH turizmning xalqaro miqyosi

Turizmning rivojlanishiga bir qator omillar Ikkinchi jahon urushidan so‘ng xalqaro munosabatlar Chet ellik hamkorlari bilan tajriba almashinish 1978 yilda dunyo bo‘yicha sayohat harajatlari 1978 yildagi Jahon Yalpi Milliy mahsulot WTO tomonidan yig’ilgan ma’lumotlar

Hozirgi kunda turizm sanoati Jahon Yalpi Ichki mahsuloti Turli rasmiy boshpana O‘z mamlakati ichida sayohat qilishni aks ettiruvchi ichki turizm 1981 yilda ichki turistik sayohatchilarning soni Bugungi kunda dunyoda 30 mingdan ziyod turli otellar mavjud Yevropa mintaqasida nomerlar Bali (Indoneziya) va Pxuket (Tailand)

Mehmonxona industriyasi Joylashtirish muassasalari jamoa va yakka joylashuv Xalqaro amaliyotda VTO ekspertlari Jamoa bo‘lib joylanish

Mehmonxonalar belgilari Mehmonxonaga o‘xshash muassasalarga pansionatlar, turistik yashash uylari va boshqa lar Maxsuslashtirilgan muassasalar Joylashuv muassasalari alohida guruhlar bo‘yicha klassifikatsiya si Maxsuslashtirilgan muassasalarga - sanatoriyalar, mehnat va dam olish lagerlari Yakka joylanish muassasasiga shaxsiy yashash joyi Boshqa jamoa joylanish muassasalariga dam olish va yashash

Jahondagi eng yirik otellar va ulardagi servis xizmatlari Dunyodagi eng yirik otel Tailandning Pataya shahrida joylashgan 20 ta eng yirik otellarning 13 tasi Las-Vegasda 1515 o‘rinli “Caesuras Palace”)

Las-Vegas Shaharda 50 ta kazino bo‘lib, ularning ko‘pi otel hududlaida joylashgan Mini-basseynlar, bir necha yirik teleekranlar, ikki va undan ortiq xonalar Ko‘pgina kazinoli otel nomerlari badavlat mijozlar uchun maxsus saqlanadi Xodimlarining eng asosiy vazifasi avvalo mijozning talab va istaklarini qondirish

Dunyodagi eng yirik otellar Mehmonxona nomi “Ambassador City Jomtien” “MGM Grand” “Excalibur” “Flamingo Hilton” “Las Vegas Hilton” “The Mirage” “Monte Carlo” “Treasure Island” “Bally’s” “Circus” “Imperial Palace” “Luxor” “Hilton Hawaiian Village” “Stardust” “New York Hilton” “Disney’s Carribean Beac Resort” “Riviera” “Disney Dixie Landing” “Hyatt Regency” “Hotel Pargue Ten Bell” Joylashgan o‘rni Tailand Las-Vegas Las-Vegas Las-Vegas Gonolula Las-Vegas Nyu-York Orlando Las-Vegas Orlando CHikago Las-Galletas, Ispaniya Nomerlar soni 5100 5005 4032 3642 3174 3049 3014 2900 2814 2793 2636 2523 2335 2131 2112 2109 2048 2033 2004

Jahon mehmonxona fondining ikki asosiy guruhga ajralishi 100 yil oldin joylashtirish korxonalari Hohishiga va mablag‘iga to‘g‘ri keladigan istalgan turdagi joylashuv punktlari

Umuman, jahon mehmonxona fondida 2 asosiy guruhni ajratish mumkin: I doimiy istiqomat qilinadigan mehmonxonalar (amalda hali uncha ko‘p tarqalmagan). II vaqtincha istiqomat qilinadigan mehmonxonalar.

II vaqtincha istiqomat qilinadigan mehmonxonalar Vaqtincha istiqomat qilinadigan mehmonxonalar Tranzit mehmonxonalar; qisqa vaqtda istalgan mijozga xizmat ko‘rsata oladi; Rasmiy mehmonxonalar; rasmiy tashrif va xizmat safarlariga kelganlarga xizmat ko‘rsatadi; Dam olish uchun mo‘ljallangan mehmonxonalar (turistik, kurort va boshqalar).

Mehmonxonalarni funksional belgisiga ko‘ra taqsimoti Rasmiy va xordiq chiqarishga mo‘ljallangan mehmonxonalar Rasmiy mehmonxonalarga odatda • Ma’muriy binolar va shahar markaziga yaqin bo‘lgan joy • Nomer fondida bir kishilik xonalarning mavjudligi • Nomerda “ish zona”sining tashkil etilganligi Xordiq chiqarishga mo‘ljallangan mehmonlar • Shovqinli shahar markazlaridan uzoqdagi ko‘kalamzorlashtirilgan hududlar • xordiq chiqarish va sport bilan shug‘ullanish joylarining mavjudligi

Turistik mehmonxonalarning nomer fondi Nomerning ichki tashkil etilishi xordiqning aniq shakli Kurort mehmonxonalarida uxlash joyi yoki dam olish zonasi Oilaviy xordiq mehmonxonalar Turistik mehmonxonalardagi nomerlar

Kurort mehmonxonalari tarkibi Profilaktik davolanish va cho‘milish Xalqaro turizmni tashkil etishda turistik mehmonxonalar Turistik mehmonxona – jihozlangan uy

Mehmonxonalarning funksional belgisiga ko‘ra taqsimoti

Mehmonxonalarning turistlarga xizmat ko‘rsatish omillariga qarab turlarga ajratilishi Turistlarga xizmat ko‘rsatishga va boshqa ba’zi bir omillar Kemping Motel Turistik baza Flotel «Rotel» Botel Turistik uy

Hozirgi zamon mehmonxonalari katta-kichikligi, baland-pastligi, konstruksiya tipi, shinamlilik darajasi, ishlash tartibi, joylashgan joyi (shahar, kurort, qishloq), funksional maqsadi, ovqatlantirish bilan ta’minlanganligi, yashashning davomiyligi, baholarning darajasi bilan farqlanadi. Mehmonxonalar joylashgan maydonlarga qarab quyidagilarga bo‘linadi: - shahar maydonida joylashgan; - qishloq joyda joylashgan.

Yotoq joylari har bir davlatda ko‘rsatkichlar har xil qabul qilingan Shveytsariya va Avstriyada mehmonxonalar 100 o‘rindan kam bo‘lsa kichik Chexiyada 120 o‘rindan kam bo‘lsa kichik AQSH da 100 gacha – kichik Turizmning o‘sishi bilan katta mehmonxonalarni ko‘payishi

Katta mehmonxonalarning qurilishining asosiy sabablari Katta mehmonxonalarda xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar ishidan unumli foydalanish Baholar darajasiga qarab mehmonxonalar quyidagilarga bo‘linadi:

Katta mehmonxonalar Mijozlarning yashash davomiyligiga qarab mehmonxonalar quyidagicha farqlanadi: Yil davomida faoliyat ko‘rsatishiga qarab mehmonxonalar quyidagicha bo‘linadi: Ovqatlantirish bilan ta’minlanishi bo‘yicha mehmonxonalar quyidagilarga bo‘linadi: Mehmonxonalar binosi balandpastligiga qarab quyidagi guruhlarga bo‘linadi: Yangi qurilayotgan mehmonxonalarda qavatlilik keng tarqalganlari asosan:

Mehmonxonalarni baholash mezonlari. Xalqaro mehmonxona tizimlari Mehmonxonalarni kategoriyalar bo‘yicha tasniflash Xizmatlar darajasi qanchalik yuqori ekanligini yulduzlar soni ko‘pligi bilan aniqlanadi Mehmonxonalar 5 ta toifaga bo‘linadi. Oliy darajali mehmonxonalar 5 ta yulduz bilan belgilanadi Eng past darajali mehmonxona 1 ta yulduz bilan belgilanadi

Mehmonxonalarda quyidagi minimal darajadagi standart talablar belgilangan: 1. Har qanday darajadagi mehmonxonalar qulay yurish yo‘llari, yo‘laklarga belgilar qo‘yilgan bo‘lishi va hokazolar 2. Binoning qurilish elementlari va arxitekturarejalashtirish qarorlari 3. Mehmonxonaning ekologik jixatdan joylashuvi yashovchilarga qulay bo‘lishi kerak 4. Mehmonxona sharoitlari yashov uchun bexatar 5. Mehmonxona yong‘inga qarshi ximoya vositalari bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak 6. Mehmonxonada sanitar-epidemiologiya nazorati tomonidan o‘rnatilgan sanitar-gigiyena me’yori va qonunlariga rioya qilinishi zarur 7. Mehmonxona issiq va sovuq suvlar zaxirasi bilan ta’minlangan bo‘lishi

Mehmonxonalar tuzilishi Rahbarlar va xodimlar kasbiy tayyorgarlikdan o‘tgan bo‘lishi shart. Mehmonxonalarining maydoni Mehmonxona xodimlariga qo‘yiladigan talablar Mehmonxonalarda taklif qilinayotgan taomlar variantini tanlash imkoni

Chet el davlatlaridagi klassifikatsiya Hozirgi kunda 30 xildan ortiq klassifikatsiya tizimi mavjud. Bulardan keng tarqalgani quyidagilar: - Yulduz tizimi (1 dan 5 gacha) asosidagi fransuz klassifikatsiyasi; - Xarf tizimi (A-V-S-D) (asosan Gretsiyada qo‘llaniladi); - Razryad tizimdagi (AQSh); - Ball tizimdagi (Xindiston); - Toj tizimdagi (Buyuk Britaniya).

Mehmonxanani boshqarishdagi tashkiliy tizim Birinchi model – Rits modeli Ikkinchi modeli amerikalik tadbirkor Kemansi Uilson Uchinchi model – «ixtiyoriy mehmonxona tizimi» tipidagi Best Veston

O‘nta asosiy xalqaro mehmonxonalar zanjiri Bosh xolding nomi Shtab-kvartira joylashgan mamlakat Nomerlarsoni «Hospitaliti Franchise Sistem Blanstone Part. » AQSH 490000 «Holiday Inn World Wide» «Best Western International» «Accor» «Choice Hotel International» «Marriot International» «ITT Sheraton Corp. » «Promus Corp. » «Hilton Hotel Corp. » «Carlson Hospitaliti World Wide» Angliya AQSH Fransiya AQSH AQSH 386323 295305 279145 271812 251425 130528 105930 101000 91177

Dunyoda mehmonxona industriyasining rivojlanishi Cheklanmagan va cheklangan xizmatlar ko‘rsatadigan an’anaviy mehmonxonalar Marketingni asosiy shartlari Talab, taklif va ishlar yakuni Oxirgi vaqtlarda dunyoda keng tarqalayotgan notijoriy joylashtirishlar

Ovqatlantirish xizmati Qo‘shimcha haq hisobiga taqdim etilishi hamda o‘z-o‘ziga xizmat qilish OVQATLANISH turist tomonidan to‘langan Ovqatlanish turpaket bahosiga kirmagan