2 KARBONDOKST CO 2 Karbon dioksit H 2
2. KARBONDİOKSİT CO 2 Karbon dioksit H 2 CO 3 Karbonik asit CO 32 - Karbonat HCO 3 - Bikarbonat Ca(HCO 3)2 Kalsiyum bikarbonat Ca. CO 3 Kalsiyum karbonat
2. KARBONDİOKSİT Suda karbondioksit kaynakları: A) Doğrudan doğruya havadan alınan karbondioksit CO 2 Diffüzyon CO 2 Solunum B) Canlıların solunumu; Bu şekilde edilen karbondioksit sucul flora ve faunanın zenginliğine, bireylerin büyüklüğüne ve solunumu etkileyen diğer faktörlere bağlıdır.
C) Yer altı sularından gelen karbondioksit: Su topraktan geçerken çözünmekte olan maddelere temas ederek çok miktarda karbondioksit taşır. Bu suların karbondioksit miktarını artırır.
D) Organik maddenin dekompozisyonu; Dekompozisyon sırasında açığa çıkan gazlarda en önemlisi karbondioksittir. Dekompozisyon her mevsimde olabilir. Sıcaklık düşük olduğunda dekompozisyon azalır. E) Diğer maddelerle bileşik halde bulunan karbondioksit; Karbondioksit doğal sularda iki önemli formda bulunur :
a) Ca. CO 3 ve Mg. CO 3 şeklinde ; Çözünmeyen monokarbonatlar halinde bulunur. Bu durumdaki karbondioksite BAĞLI (SABİT) karbondioksit denir b) Ca(HCO 3)2 ve Mg(HCO 3)2 şeklinde ; Bu şekilde bikarbonat halinde olan karbondioksite YARI BAĞLI karbondioksit denir
Sularda karbondioksit tüketiminde etkili olan faktörler: A) Sucul bitkilerin fotosentezi: Serbest CO 2 nin fotosentezde tüketilişi sudaki yeşil bitkilerin miktarına, etkili güneş ışınlarına, suyun berraklığına ve mevsimler göre değişir. B) Belli şartlar altında suyun çalkantısı yarı bağlı CO 2 in serbest kalmasına ve ortamda Ca. CO 3 çökmesine neden olur. Sarsılma, çalkantı serbest CO 2 nin sudan ayrılması için en etkili yoldur.
C)Bazı organizmaların marl oluşturması : Bazı göllerde görülen bir diğer karmaşık durumda, aşırı fotosentez periyotları süresince katı Ca. CO 3 birikimidir. Bu tip göller marl (marn) gölleri olarak isimlendirilir. Marl oluşumu özellikle Ca. CO 3 bakımından zengin olan sularda görülür.
Bu çökelti göl kıyılarında birikir ve marl (Marn) olarak adlandırılır Kalsiyum karbonat birikintileri makrofitleri tamamen kaplayarak onlara kabuklu bir görünüm verir.
Ca. CO 3 Gölü
Yağmur sularındaki karbonik asit (H 2 CO 3 ) topraktan geçerken Ca. CO 3 gibi karbonatlı kayalara rastlarsa : + H 2 CO 3 + Ca. CO 3 Ca 2 +2 HCO 3 şeklinde bir reaksiyon meydana gelir. + Göle giren sular hem Ca 2 hem de HCO 3 iyonlarını +2 içerir. Bu Ca iyonları gölü besleyen akar sularla göle giren ve çok bol olan inorganik karbon iyonları ile bikarbonat reaksiyonuna girer.
Ca(HCO ) Ca. CO 3 +2 HCO 3 3 2 Çözünmez Çözünebilir Ca+2 +H 2 O+CO 2 Çöken Ca. CO 3 ya katı yığınlar oluşturur (marl gölleri) veya kolloidal halde kalır ve ışığın suya geçişini büyük ölçüde engeller. D)Buharlaşma; Bikarbonatlı sularda buharlaşma sonucu yarı bağlı CO 2 kaybolarak yerine monokarbonatlar (bağlı) kalır. Bu durum özellikle büyük yüzeyli sığ göllerde etkilidir.
E) Derinlerden gelen gaz kabarcıklarının çıkışı; Zemin materyelinin ayrışması sonucu çok fazla miktarda çıkan CO 2 ‘in iç basıncı dış basıncı aşar, CO 2 kabarcıklar halinde yüzeye yükselir, havaya karışır.
CO 2 gazı suda çözünür ve önce disosiye olmamış karbonik asiti (H 2 CO 3 ) oluşturur ; CO 2 + H 2 O H 2 CO 3 sonra bu asit disosiye olarak bikarbonat ; H 2 CO 3 HCO -3 + H+ karbonat şeklinde dengeye girer. HCO-3 CO 3 -2 + H+
CO 2 , HCO 3 ve CO 3 toplam inorganik karbonu oluştururlar. Bunların miktarı p. H’a göre değişir. Genellikle düşük p. H değerlerinde serbest CO 2 , p. H’ın 6. 5 -8 olduğu değerlerde de bikarbonatlar önemlidir. PH’ın 8, 5 tan fazla olduğu zamanlarda ise karbonatlar önem taşır. Çözeltide bikarbonatların muhafazası için CO CO gereken serbest ‘ye 2 Equilibrium denir. 2
Suda CO 2 ‘in üç farklı formu ile H + iyonu (p. H) konsantrasyon ilişkisi
Bağlı CO 2 miktarına göre göllerin sınıflandırılması : 1) Yumuşak Sulu Göller: Serbest CO 2 miktarı 200 ppm’e kadar çıkabilir. PH = 4 -6 arasındadır. Bağlı CO 2 genellikle 9 -10 ppm’den azdır. 2) Orta sert Sulu Göller: Serbest CO 2 miktarı değişkendir. PH değeri nötre yakındır. Bağlı CO 2 30 -35 ppm kadardır.
3) Sert Sulu Göller: Bağlı CO 2 miktarı 35 -40 ppm’den 200 ppm’e kadar çıkar. PH = 8, 5’a yakındır. Bu göllerde Ca. CO 3 ve Mg. CO 3 marl olarak dibe çöker.
KARBON-OKSİJEN DEVRİ Güneş Işığı Fotosentez O 2 Solunum CO 2
Çözünmüş CO 2 Fotosentez Bitkiler Solunum Hayvanlar Organik artıklar Solunum Oksidasyon (Parçacık+Çözünmüş) Bakteriler Solunum Karbondioksitin Sudaki Devri
- Slides: 20