2 3 Brolarn Tarihsel Geliimi 2 3 1

2. 3. Büroların Tarihsel Gelişimi 2. 3. 1. Dünyada Büroların Gelişimi Büroyu yeni ortaya çıkan bir kavram olarak düşünmek do"ru bir yaklaşım de"ildir. Büro faaliyetleri tarihin başlangıcından beri olagelmiştir. ğlk büro işi olan “kayıtlar” kil tabletler üzerine yazılmıştır. • Sözkonusu yazım işlemi sonraki dönemlerde papirüsün keşfine ve onun ardından da ka"ıtlara kayıt yapılarak devam etmiştir. Papirüs ve tüy kalemlerin kullanılması ile aslında beyaz yakalı işçiler tarihte yer almışlardır. ilk büro işleri vergiler, doğum ve ölüm tarihleri ve arazi ile ilgili olmuştur. 18. yy. da buhar makinesinin icadı ile sanayi devrimi başlamış ve sınai yatırımlar hızla artmıştır böylelikle çağdaş anlamda bürolar biçimlenmeye başlamışlardır. • •

• Daha hızlı ve karmaşık bilgi ihtiyacının sonucu olarak daktilo, hesap ve fotokopi makinelerinin gelişmesi büro işlerinin önemini artırmıştır. Bu alandaki ilgi çekici gelişmeler ise 19. yüzyıl sonlarında başlamış ve 20. yüzyılda gerçekleşmiştir. Fabrika ve büro çalışanlarının sayısında artış meydana gelmiş, ekonomik ve ticari gelişmeler evlerin altında ya da bir odada sürdürülen faaliyetler, evlerden bağımsız olan işyerlerine taşınmış ve çağdaş bürolar oluşmaya başlamıştır. • Daha önce bürolarda her türden işi yerine getirmekle yükümlü olan “katip” yerine işlerin bir veya birkaçını üstlenen nitelikli personel ortaya çıkmıştır. Bu gelişmelerde Taylor’un bilimsel yönetim ilkelerinin uygulanmasının yani iş standardizasyonu ve uzmanlaşma konularına önem verilmesinin büyük rolü olmuştur.

• Sonuç olarak büro bir çok uzmanlaşmış işlerin toplandığı bir alan olmuş ve büroyla ilgili işlevler mümkün olduğu kadar standartlaştırılmış ve rasyonel hale getirilmiştir. Büyük fabrikalarda daha çok manuel (elle) yöntemlerle yürütülen büro faaliyetlerinde, büro çalışanlarının verimliliği iyileşmiştir. Sonuç olarak büro bir çok uzmanlaşmış işin toplandığı bir alan olmuş ve büroyla ilgili işlevler olabildiğince standartlaştırılmış ve rasyonel hale gelmiştir.

• 1960’lı yıllara kadar yöneticiler daha çok fabrikalarındaki üretimle ve satışla ilgilenmiştir. 20. yy’ın ikinci yarısında dünyanın her kıtasının büyük şehir merkezlerinde inşa edilen büroların yer aldığı kuleler, o ülkenin ekonomik, sosyal, kültürel ve teknolojik gelişmişliğin en görülebilir sembolleri sayılmıslardır. Ancak büroların, yöneticilerin ilgi odağı olması uzun zaman almıştır.

• Yıllar içinde vergi mevzuatı daha karışık hale gelmis; isletmeler, artan vergilerin yanında çalışanlarının vergilerini de yönetmek ve izlemek zorunda kalmıslardır. Kamu kurum ve kuruluslarının isletmelerin faaliyetlerine yönelik bilgi istekleri artmıs ve daha ayrıntılı hale • gelmistir. Rekabet ortamındaki isletme yöneticileri için bilgi çok önemlidir. Bunların yanı sıra teknolojik gelismeler, tüketicilerin gereksinimlerinin çesitlenmesi, nüfus artısı, sosyal ve • kültürel değişimler vb. gibi nedenlerle isletmelere yönelik veri ve bilgi akısı hızlanmıştır. Buna bağlı olarak tüm veri ve bilgilerin toplanması, süreçleşmesi, kontrol edilmesi, dosyalanması ve sık geri çağrılması maliyet artısına ve zaman kayıplarına neden olmuştur. Daha çok kayıt, daha çok belge ve daha çok dosyalama gerekmiş; bu da çalışanların sayısının artmasına yol açmıştır.

• İlk ticari daktilo 1873 yılında kullanılmaya başlamış bunu di"er büro teknolojisi araçları izlemiştir. Büro makineleri ile günlük işlerin yerine getirilmesi kolaylaşmış ve bunun için harcanan çaba miktarı azalmıştır. Bunun yanı sıra işlerin yapılması için gereken süre de kısalmıştır. • Teknolojinin hızlı gelişimiyle birlikte örgütlerin yapı ve eylemlerinde meydana gelen de"işmeler, örgütlerin bürolarında yürütülen çalışmaları da etkisi altına almış, dolayısıyla büro kavramı büyük bir gelişme süreci içine girmiştir. Bilgi işlem ve iletişim teknolojilerinin birleştirilmesi ile ortaya çıkan teknolojik gelişmeler bürolarda otomasyon için elverişli bir ortam oluşturmuştur. • Bugün artık bir yöneticinin statüsü, bürosunun büyüklüğü ya da çalıştırdığı personel sayısı ile değil, kullandığı bilgisayarlar, modemler, bilgisayar programları, internet ve diğer teknolojik araçların miktarı ile belirlenmektedir.

• Rekabet ortamı, tüketici ihtiyaçlarının çeşitlenmesi, nüfus artışı, sosyal ve kültürel değişimler vb. gibi nedenlerle örgüt yöneticileri için bilgi çok önemli hale gelmiştir. Yönetime günlük, haftalık, aylık ve üç aylık gibi aralarla verilmesi gereken bilgiler için raporlar, listeler, şemalar vb. leri geçmiş yıllarla karşılaştırmalı olarak hazırlanmaya başlanmıştır. Yani bürolar daha çok miktarda bilgi işlemeye başlamış, bilgi üretilen, el değiştiren, alınıp satılan, kullanılan, tüketilen en önemli değer haline gelmiştir. Bir başka deyişle büro faaliyetlerindeki asıl gelişme içinde bulunduğumuz dönemde yani “bilgi toplumunda yaşanmıştır.

• Bugünün örgüt yöneticisinin artış, satışlar, üretim, personel, finansman, muhasebe, fiyatlar, müşteriler, stoklar, vergiler, çeşitli plan ve programlar gibi konularda bütün bilgileri kendi kafasında tutup bunlarla etkin bir çalışma yapma olanağı kalmamıştır. Söz konusu bilgilerin en işi şekilde toplanıp, işleme sokulup, saklanması ve bunların gerçekleşmesi sırasında en rasyonel yöntemlerle bunlardan yararlanılması zorunluluğu çalışanların dikkatlerini bürolar üzerine çekmiştir.

• 2. 3. 2. Türkiye’de Büroların Gelişimi • • Çağdaş büro olgusu dünyadaki oluşumundan yaklaşık 50 yıllık bir gecikmeyle ülkemizde kendini göstermeye başlamıştır. Yeni iletişim ve büro araç gereçlerine uygun olarak büro mobilyası tasarımı da farklılaşmıştır. Ayrıca ekonominin gelişmesiyle büro gereksinimi artan bir oranda ortaya çıkmıştır. 1923 yılında Cumhuriyetin ilanından sonra ülkemizde gerçek anlamda kendini gösteren büro olgusu günümüzde gelişimini • sürdürmektedir.

• Ülkemizde bürolar 1950’li yıllara kadar şahıs firmaları ve iş hanı adı altında tanımlanan binaların bir odasında faaliyet göstermişlerdir. O yılların koşullarında tek bir odada veya dükkanda firma sahibi bir veya iki memuru ile işlerini yürütebiliyordu. • 1960’lı yıllarda ise Türk ekonomisinin gelişimine paralel olarak aile işletmeleri şirketleşmeye başlamış ve küçük firmalar yavaş yerlerini daha büyük kadrolarla çalışan örgütlere bırakmaya başlamışlardır. Bunun doğal sonucu olarak tek odaya sığmayan şirketler apartman dairelerini büro olarak kullanmaya başlamışlardır. 8 -10 kişilik kadrolarıyla apartman dairesinden oluşan bürolarında çalışan şirketler, 1980’li yıllardan sonra özellikle hizmet sektöründe görülen önemli gelişmeler sonucunda büyüyen holdingler ve şirketler toplulukları olarak tek merkezden yönetilmeye başlanınca 8 -10 katlı binaların tamamına bile sığmaz olmuşlardır.

• Nihayet son yıllarda binin üstünde memurun rahatça çalışabileceği 20 -25 katlı plaza binaları yapılmaya başlamıştır. Şirketlerin bürolarının bulunduğu binalar 20, yüzyılın en büyük ikonlarından biri olmuştur. Dünyanın her kıtasında büyük şehir merkezlerinin gökyüzlerine büroların yer aldığı kuleler yükselmiş; bunlar o ülkenin ekonomik, sosyal, kültürel ve teknolojik gelişmişliğinin en görülebilir sembolleri sayılmışlardır. Tek odalı bürosunda bir masa, iki koltuk kullanan yazışmaları elle yazan tüccar yerine bilgisayar, faks, fotokopi cihazı gibi çağdaş elektronik büro makineleri kullanan şirketler kurulmuştur.

• Profesyonel yöneticilerin talepleri için özel bürolar, büro mobilyaları ve aksesuarları tasarımına gidilmiş ve üretilmeye başlanmıştır. Günümüzde ülkemizdeki bürolarda dünya standartlarını yakalamış ve çağdaş büro • formatında; alan ve yerleştirme etüdlerine uygun, teknolojiyi takip eden bir yapıya sahip olmuştur.

• 2. 4. Büroların İşletmeler İçin Önemi • • Büronun isletme içindeki yeri ve önemi için sunlar söylenebilir: • �� Büronun yönetimi isletmenin ana amacının yanında ikinci derece öneme sahiptir. Çünkü genellikle üretimin önceliği vardır.

• �� Büro, isletmenin amacının gerçeklestirilmesinde bütün bölümlere yardımcıdır; onlara destek hizmeti sağlar ve onların islerini kolaylastırır. Örneğin, isletmenin amacı üretmek ve ürettiklerini satmaksa, bürolarda pazar arastırması, ürün tasarımı, satın alma, siparis süreçleme, muhasebe ve maliyet kontrolü, stok ve finansal kontrol vb. isler yapılmaksızın bu amaca ulasmak mümkün değildir.

• �� Büro faaliyetlerinin miktarını değisik faktörler belirler. İsletmenin büyüklüğü, üretilen ya da pazarlanan mal ve/veya hizmetin miktarı ve türü, kullanılan otomasyonun derecesi ve isletmede çalısanların sayısı gibi faktörler, büro faaliyetlerinin miktarının az ya da çok olmasını belirler.

• �� Büro faaliyetlerinin isletme kârına katkısı dolaylıdır. Büro faaliyetleri üretim, pazarlama, finans, satın alma, personel gibi bölümlerin daha etken ve verimli çalısmalarını sağlayarak isletme kârının artmasına yardımcı olur. Diğer bir ifadeyle büro faaliyetleri sonucunda doğrudan kâr elde edilmez; bu faaliyetlerin isletme kârına katkısı dolaylıdır. • �� Büro; yönetim, bilgi, insan ve para gibi üretim faktörlerinin kontrolünü sağlar.