14 Hafta Bilimsel Sosyalizm Karl Marx Kaynak Dumenil

14. Hafta: Bilimsel Sosyalizm Karl Marx Kaynak: Dumenil, G. , M. Löwy ve E. Renault (2011) Marksizmin 100 Kavramı, İstanbul: Yordam Kitap Talas, C. (1997) Toplumsal Politika, Ankara: İmge Yayınları

Karl Marx 1818 -1887 • 19. yüzyıldan günümüze toplumların düşünsel yaşantılarında en etkili Alman düşünür, tarihçi ve ekonomisttir (Talas, 1997: 121). • Eserleri: Kapital, Değer Kuramı, Felsefenin Sefaleti, Alman İdeolojisi… • Ekonomik, toplumsal ve siyasal düşüncesi Hegelci diyalektik • Hegel, dünya tarihinde gelişme durumunun karşıt fikirlerin çatıştığı diyalektik bir süreçle olduğunu belirtir. • Marx ise düşüncelerin yerine maddi boyutun gelişimin esası olduğunu belirtir.

• İdealizmden uzaklaşır materyalizm • Tarihsel materyalizm- diyalektik materyalizm • Her tezin bir antitezi mevcuttur ve bu ikisinin etkileşiminden sentez ortaya çıkar. • Sentez, tez ve antitezin üstün yönlerini kapsar. • Hegelci felsefenin içinde kalarak sürekli bir değişmenin varlığını kabul eden bir düşünür (Talas, 1997: 127).

• Tarihin ekonomik yorumu: • İnsanlık tarihinde insani ve toplumsal olayları ekonomik temellere dayandırmıştır. • Her çağın üretim tekniği ve yönteminin o çağın toplumsal ve siyasal kurumlarına biçim ve içerik verdiğini» belirtir. (Talas, 1997: 123) • Avcı toplayıcı, köleci, feodal, kapitalist toplumlarda üretim ve toplumsal/siyasal kurumlar • Ekonomik değişimler, siyasal değişimden önce gelmiştir.

• Ücret kuramı: • Marx’a göre ücret, emek gücüne ödenen fiyattır. (emeğe değil) • Emek gücü: insan varlığı içindeki düşüncel ve bedensel gücün tümü. • İşgücü piyasasında işçi tarafından satılan bir metadır, emek gücü. • Değeri yaratan: Emek (A. Smith, Ricardo gibi…) • Değeri yaratan emek gücü olmasına karşın, üretim araçlarının mülkiyetine sahip değildir işçi. • Özel mülkiyet eşitsizliklerin kaynağı

• Emek gücünün değerine ilişkin analizde Ricardo’nun ücret kuramından yararlanılmıştır. • Marx’a göre ücretlerin en az geçim düzeyinde oluşmasının arkasında REKABET • Rekabet her türlü malın fiyatını aşağı çeker: Ücret de dahil. • Yedek işgücü ordusu: İşgücü piyasasında talep edilenden daha az işgücü arzı olması durumunda geçici olarak ücretler yükselebilir ancak: • Ücret işçinin yaşam koşullarında iyileşme, işçi sayısı ücret

• Emek süreci: «insan ile doğa arasında geçen, insanın kendi emeğinin ve üretim araçlarının gücünü kullanarak «kendi eylemi aracılığıyla doğayla arasındaki metabolizmayı düğzenlediği ve denetlediği süreç» (Dumenil vd, 2011: 66). • Sanayi devriminin ardından üretici ile nihai ürün arasındaki bağ kopmuştur. • Kapitalizm öncesi: Zanaatkar üretim süreçlerinin tamamında yer alır, ürüne de sahip olurdu. • Kapitalizm ile: Ücret karşılığı çalışan işçi, üretim sürecinde bütününde denetimi yitirmiştir. Nihai ürünün sahibi değildir ve hem kendi emeğine ve onun ürününe yabancılaşmaktadır.

YABANCILAŞMA • Yabancılaşma, merkezi bir role sahiptir Marx’ın analizlerinde. • Üç biçimde ifade edilebilir (Dumenil vd. 2011: 182 -183) • A. Kopuş: insanın kendi doğasından kopuş, • B. Tersine dönüş: İnsanla tanrı, toplumsal yaşamla siyasal yaşam arasındaki bağların tersine dönmesi • C. Öznenin nesnece baskı altına alınışı: işçinin sermaye tarafından baskılanması • Kapitalist sistemde işçi kendi ürettiğine, üretim sürecine, kendi potansiyeline ve çevresine yabancılaşır.

• ÜRETİM İLİŞKİLERİ • Toplumsal yapı, “üretim ilişkileri” tarafından biçimlendirilmektedir. • Üretim biçimleri tarihsel olarak: Asya tipi, köleci, feodal ve modern… (Hakim sınıf ile hükmedilen sınıf karşıyadır) • Üretim ilişkileri, bireylerin üretim sürecindeki rolüyle biçimlenir. • Toplumsal konumlarına göre ayrılmış sınıflar arasındaki ilişkilerdir. • Üretim araçlarına sahip olan (sermaye)- olmayan (işçi) arasındaki ilişkilerdir.

• Sözü edilen sınıflar arasındaki ilişki toplumun alt yapısını belirlenir. • Üretim ilişkileri dışındaki ilişkiler üst yapıyı belirler (din, siyaset, hukuk gibi) • Tarih, sürekli ilerlemeyi içerir: sınıf mücadeleleri • ilkel toplum, köleci toplum, feodal toplum ve kapitalist toplum gibi aşamalar yaşanmıştır. • Geçişler nasıl meydana gelir? Bir ekonomik aşamadan diğerine geçişte ekonomideki doyum noktası zorunlu bir nitelik taşır • Geçişler/sıçramalar varolan aşamanın olumsuzlanması

• • • Üretim araçlarına sahip olan ile olmayan arasındaki çatışma yeni bir toplumsal yapı meydana getirir. Yeni yapı bir öncekinden daha üst bir gelişme aşamasıdır. İnsanlığın nihai amacına bu aşamalardan geçilerek ilerlenir. Amaç: İnsanın insanı sömürmediği, yabancılaşmadığı, sınıflar arası farklılığın, çatışmanın olmadığı bir toplumsal yapı sosyalizm Sosyalist aşamaya insanlık tarihi geçirecek özne: işçi sınıfıdır. üretim araçlarının ortak mülkiyeti, sınıf çatışmasının sonu özgürleşme

Zorunlu Okuma: Huberman, L. (2009). Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla, İstanbul: İletişim Yayınları