10262020 1 10262020 HAZIRLAYAN Salih Zeki GKE Sevgili

10/26/2020 1

10/26/2020 HAZIRLAYAN : Salih Zeki GÖKÇE Sevgili öğrenciler; Bu ünitedeki amacımız; ısı enerjisini maddenin tanecikli doğası ile ilişkilendirerek ısı iletim yollarını keşfedebilmek, ısı iletimi ve yalıtımını irdeleyerek ısı yalıtım teknolojisini kavrayabilmektir. 2

Ünitenin kavram haritası 10/26/2020 3

MADDE VE ISI 10/26/2020 KONULAR: 1)MADDENİN TANECİKLİ YAPISI VE ISI 2)ISININ YAYILMASI 3)ISI YALITIMI 4

1)MADDENİN TANECİKLİ YAPISI VE ISI Bütün maddeler tanecikli yapıya sahiptir. Taneciklerin hareketi ile maddenin ısınması arasında bir ilişki var mıdır? 10/26/2020 5

ETKİNLİK -1 >>> Bir beherin veya deney tüpünün üçte ikisine kadar su doldurup yavaş ısıtalım. >>> Sudaki hareketleri gözlemleyelim: >>> Görünen hareket, ısınan molekül yığınlarının hareketidir. (Moleküller tek gözle görülemeyecek kadar küçüktür. ) Isı ve hareket ilişkisi sıvı ve gazlarda kolayca görülebilir. Sonuç: MADDELER ISINDIKÇA MOLEKÜLLER HIZLANIR. 10/26/2020 6

CEVAPLAYALIM… 10/26/2020 Beherdeki su ısınırken neler gözlemlediniz? Hareket edenler tek bir molekül mü yoksa molekül yığınları mı? Bu deneyde ısı veren ve ısı alan maddeler nelerdir? Su, ısıyı ısı kaynağından nasıl almış olabilir? 7

ETKİNLİK-2 10/26/2020 Bir elektrik sobası veya ocağını, çıplak direnç telleri üste gelecek şekilde yerleştirip güç kaynağına takalım. Ocağın 20 -30 cm üstünden geçen bir el feneriyle oluşturulmuş ışık huzmesini beyaz bir arka zemine(duvar olabilir. )düşürelim. Direnç akkor haline gelirken ısınan havanın içinde hareket olup olmadığını arkaplanda gözlemleyelim. 8

10/26/2020 BİLGİ: Etkinliğimizdeki ısı alışverişi kısmen, doğrudan temas ile olmuştur. Teldeki veya alevdeki hızlı moleküller hava moleküllerine çarpıp onları hızlandırmıştır. 9

MADDE BİLGİSİ 10/26/2020 KÜTLESİ HACMİ VE EYLEMSİZLİĞİ OLAN HERŞEYE MADDE DENİR. Maddenin şekil almış haline cisim denir Cam bir madde iken cam bardak bir cisimdir Maddeler doğada katı sıvı gaz halinde bulunabilir 10

Katı maddelerin belirli şekil ve hacimleri vardır Tanecikler birbirine çok yakındır ve bu tanecikler arasında güçlü çekim kuvveti vardır 10/26/2020 A-MADDENİN KATI HALİ Moleküller titreşim hareketi yaparlar. Örnekler : Bardak saat masa sıra vs 11

B-MADDENİN SIVI HALİ 10/26/2020 Sıvı maddelerin belirli hacimleri vardır Şekilleri yoktur İçinde bulundukları kabın şeklini alırlar Tanecikler arası boşluk daha fazladır Tanecikleri bir arada tutan kuvvet zayıftır Akışkandır(moleküller birbirinin üzerinden kayar) Örnekler : Süt su zeytinyağı vs vs 12

C-MADDENİN GAZ HALİ 10/26/2020 Belirli şekilleri ve hacimleri yoktur İçinde bulundukları kabın şeklini ve hacmini alırlar Tanecikler arası boşluk fazla çekim kuvveti ise çok azdır Kolaylıkla sıkıştırılabilirler ve genişletilebilirler Örnek : hava, duman , su buharı vs vs 13

MADENİN HAL DEĞİŞİMİ 10/26/2020 Isı alır DÜZENSİZLİK ARTAR KIRAĞILAŞMA ERİME KATII BUHARLAŞMA SIVI GAZ YOĞUNLAŞMA DONMA SÜBLİMLEŞME ISI VERİR DÜZENLİLİK ARTAR 14

MADDELERİN GÖRÜLEBİLEN HİSSEDİLEBİLEN ÖZELİKLERİ 10/26/2020 RENK SAYDAMLIK VE OPAKLIK KOKU TAD SERTLİK YUMUŞAKLIK 15

KÜTLE HACİM EYLEMSİZLİK ELEKTRİKLİ YAPI BU ÖZELLİKLER MADDE MİKTARINA GÖRE DEĞİŞİRLER 10/26/2020 MADDENİN ORTAK ÖZELLİKLERİ 16

MADDE SIVI GAZ 10/26/2020 KATI TANECİKLİ BOŞLUK ÇOK AZ BİRAZ BOŞLUK VAR BOŞLUKLAR ÇOK 17

Katı mı-sıvı mı- gaz mı Maddenin adı Katı Ağaç Çorba Yağmur Sıcak çikolata Süt Kaya Peynir Ateş ve duman Kolonya Rüzgar 10/26/2020 X Sıvı Gaz X X X X X 18

Hangisi Sıkışır? MADDE Gözlemler AÇIKLAMALAR DEMİR ____ Yapısında boşluk olmadığı için SU ____ Yapısında boşluk olmadığı için HAVA X Yapısında boşluk olduğu için Gaz haldeki maddelerin yapısında boşluklar vardır. O halde bu maddeler tanecikli olabilir mi? 10/26/2020 19

MADDELERİN ÖZELLİKLERİNİ BULALIM: Katı Sıvı X X X X 10/26/2020 Özellikler Şekli değişebilir. Sıkıştırılabilir. Tanecikler arasında çok boşluk vardır. Tanecikler birbirine çok yakındır. Sıkıştırılamaz. Şekli değişemez. Hacmi değişmez. Gaz X X 20

OKULUMUZUN BİNASI BİR BÜTÜN MÜ? Kumu Oluşturan tanecikler var mı? Tuğla Okulumuz Kum tanesi ? ? ? 10/26/2020 21

ORGANİZMAYI OLUŞTURMAK İÇİN HÜCRELER BİRARAYA GELİR 10/26/2020 ORGAN HÜCRE ATOMU OLUŞTURAN DAHA KÜÇÜK PARÇACIK VARMI? ? ? ATOMLAR HÜCREYİ OLUŞTURAN 22 KARBONHİTRATVE YAĞ

10/26/2020 Çok sayıda aynı çeşit atomların bir araya gelerek oluşturduğu maddeye ELEMENT denir. Elementlerdeki atomlar tek çeşittir. Elementler saf maddelerdir. 23

10/26/2020 Hidrojen, oksijen, iyot gibi bazı elementler kümeler halinde bulunur. Bu atom kümelerine MOLEKÜL denir. 24

10/26/2020 Moleküller iki atomdan oluştuğu gibi çok fazla sayı da atomdan da oluşur Bazı moleküller tek çeşit atomdan oluşurken; bazı moleküller farklı çeşit atomlardan oluşur. Molekülleri oluşturan farklı çeşitteki atomların büyükleri ve özellikleri de birbirinden farklıdır. 25

MOLEKÜLLER 10/26/2020 BASİT YAPILI MOLEKÜLLER ( AZ SAYIDA ATOM) KARMAŞIK YAPILI MOLEKÜLLER (ÇOK SAYIDA ATOM) 26

BİLEŞİK 10/26/2020 İki yada daha fazla çeşitte element atomlarının bir araya gelerek oluşturdukları yeni saf maddeye denir. Bileşiği oluşturan elementler kendi özeliklerini kaybeder. 27

10/26/2020 SU 28

MADDEDEKİ DEĞİŞİMLER FİZİKSEL DEĞİŞİM 10/26/2020 KİMYASAL DEĞİŞİM 29

MADDENİN ÖZELLİKLERİ 10/26/2020 Fiziksel özellikler Maddenin bir başka maddeye dönüşmeksizin gözlenebilen ve ölçülebilen dış görünüşü ile ilgili özellikleridir. Maddenin rengi, kokusu, tadı, çözünürlüğü, sertliği, hacmi, ısı ve elektrik iletkenliği v. b. özelliklerdir 30

10/26/2020 • • • fiziksel değişimler Kömürün toz haline gelmesi Demirin tel ve levha haline gelmesi Kağıdın yırtılması Suyun buharlaşması Şekerin suda çözünmesi *** Bu olaylar sonunda maddenin iç yapısında değişme olmaz. *** Bütün hal değiştirme olayları fiziksel 31

YAĞMUR DA FİZİKSEL BİR OLAYDIR. 10/26/2020 32

KAR YAĞMASI FİZİKSEL BİR OLAYDIR. 10/26/2020 33

KİMYASAL ÖZELLİKLERİ özellikleri Maddenin maddeler ile birleşerek yeni madde oluşturabilme kapasitesidir. Bir maddenin başka madde ile etkileşmesi veya etkileşmemesi, onun kimyasal yapısı ile ilgili özelliklerdendir. Yanıcı olup olmaması, asidik ya da bazik olması, suyla reaksiyona girip girmemesi kimyasal özelliklere örnek verilebilir. 10/26/2020 Kimyasal 34

kimyasal değişimler 10/26/2020 • Kâğıdın yanması • Mumun yanması • Sütün ekşimesi • Yumurtanın bozulup çürümesi • Demirin paslanması • Fotosentez olayı • Solunum olayı *** Kimyasal değişmeler sonucunda maddeler başka maddelere dönüşür. *** Bütün yanma olayları kimyasal değişmedir. 35

10/26/2020 36 BALINI YAPAN ARI DA KİMYASAL BİR OLAY GERÇEKLEŞTİRİYORDUR.

SAF (ARI) MADDELER 10/26/2020 Tek tür tanecikten oluşan maddelere saf madde denir atomlar moleküller 37

Element denir. Sembollerle ifade edilirler. H: HİDROJEN O: OKSİJEN C: KARBON Fe: DEMİR 10/26/2020 Aynı cins atomlardan oluşmuş saf maddelere 38

10/26/2020 İki yada daha fazla elementin belirli oranda birleşerek kimyasal yolla oluşturduğu yeni özellikteki saf maddeye BİLEŞİK DENİR Ancak KİMYASAL YOLLA AYRILABİLİR 39

SAF OLMAYAN MADDELER YADA DAHA FAZLA MADDENİN ÖZELLİKLERİNİ KAYBETMEDEN ÇEŞİTLİ ORANLARDA KARIŞMASI İLE OLUŞAN TOPLULUĞA KARIŞIM DENİR 10/26/2020 İKİ KARIŞIMI OLUŞTURAN MADDELER KİMLİKLERİNİ KAYBETMEZLER 40

10/26/2020 41

10/26/2020 TİTREŞİM ÖTELEME 42