10 SOCIJALNI RAD I BOLESTI ZAVISNOSTI Decembar 2016

10. SOCIJALNI RAD I BOLESTI ZAVISNOSTI Decembar 2016. • SGPTA - Sistemska grupna porodična terapija alkoholizma 1

SGPTA - Sistemska grupna porodična terapija alkoholizma – istorijat 1973. g. Branko Gačić: u okviru Dnevne bolnice Instituta za mentalno zdravlje u Beogradu uključuje i supruge alkoholičara u terapijsku grupu i razvija program porodične terapije alkoholizma i naziva je intenzivna kombinovana porodična terapija alkoholizma. Obuhvata: �simptomatsku terapiju: klasični i tradicionalni, medicinski deo programa �etiološku terapiju: porodična terapija tj. usmerenost na bračne i porodične probleme ð Dvostruko veća efikasnost Dalji razvoj : značajno veće angažovanje i drugih socijalnih sistema. 2

SGPTA ðRazvija se model sistemske grupne porodične terapije alkoholizma (SGPTA). Teorijske osnove: �socio-psihijatrijski model lečenja alkoholizma (Institut za mentalno zdravlje), �Sistemska porodična terapija - uključivanja supruge i članova porodice (Gačić sa saradnicima) Primenjuje se 30 godina 3

ODLIKE SGPTA/1 1) Aktivno učešće supruge i drugih članova porodice i/ili proširene porodice i prijatelja u lečenju alkoholizma. Osnovna terapijska forma je grupna terapija. 2) Redovno uključivanje socijalno-psiholoških službi i pojedinaca iz profesionalnog sistema zaposlenog alkoholičara. 4

Odlike SGPTA/2 3) Terapijsko delovanje na porodicu kao terapijsku jedinicu i/ili na socijalno-profesionalno okruženje kao celovit sistem: � pozicija sastavnog dela pacijentovog sistema, tj. pozicija ko-pacijenta, koji je doprinosio adaptivnim i homeostaznim procesima, čiji je ishod alkoholizam. 4) Postojanje faza u ostvarivanju programa, koje � ističu nivoe terapijskih akcija i terapijskih zahteva � određuju vremenski redosled analiziranja i menjanja sistema: sadašnjost, prošlost, budućnost 5

Odlike SGPTA/3 5. Neminovno ozbiljno edukovanje pacijenta i porodice da bi kvalifikovano mogli da sagledaju svoje učešće u održavanju disfunkcionog sistema i da bi mogli da postignu neophodne promene. 6. Specifikacija tj. individualizacija programa za porodicu kroz � kombinovanje tehnika i metoda porodične terapije alkoholizma i grupne psihoterapije � sprovođenje programa u svim nivoima kliničkog rada: kliničko odeljenje, dnevna bolnica, vanbolničke porodične grupe, klub i dispanzer 6

OSNOVNO O FAZAMA PROGRAMA SGPTA /1 1) Pripremno-orijentaciona faza � motivacija za tretman � uspostavljanje apstinencije � uključivanje sistema (porodice, terapijske mreže) � terapijski ugovor 7

Osnovno o fazama programa SGPTA /2 2) Intenzivna faza Ključan je svakodnevni rad terapijske grupe: a) Informativno predstavljanje pacijenta i porodice pred terapijskom grupom b) Aktuelnosti - analizira sadašnjih zbivanja u porodici, kroz analiziranje prethodnog dana – dimenzija sadašnjosti c) Psiho - edukativni proces za pacijenta i porodicu d) Veliko predstavljanje pacijenta i porodice u terapijskoj grupi: sagledavanje činjenice iz prošlosti na nov način (samootkrivanje - uvid i otkrivanje pred drugima) – dimenzija prošlosti e) Rezime lečenja i plan rehabilitacije – dimanzija budućnosti 8

Osnovno o fazama programa SGPTA/3 3) Rehabilitaciona faza � Primenjuje se grupna porodična terapija uz uobičajeni život i funkcionisanje - par stupa u multiplu porodičnu grupu 9

Pripremno-orijentaciona faza detaljnije Obuhvata: �pružanje “prve pomoći” �uspostavljanje apstinencije �motivisanje za porodičnu terapiju �postavljanje obuhvata porodice i sistema �formiranje terapijske mreže �formiranje terapijskog ugovora 10

Intenzivna faza detaljnije/1 Mesto: dnevna bolnica ili u stacionar Učestalost: � svakodnevne terapijske aktivnosti, � koje uključuju svakodnevne sastanke terapijske grupe, � terapijske grupe u punom sastavu sadrži multiple porodične grupe 11

Intenzivna faza detaljnije/2 Grupna terapija tokom intenzivne faze je zasnovana na: � principima grupnog rada, � sistemskom porodičnom pristupu i � kognitivno-bihejvioralnom modelu Forme saradnje sa porodicom: �zajednički sastanci porodice sa terapeutom i pacijentom �učešće porodice u edukativnim grupama �terapijski ugovor sa porodicom �sistemska porodična terapija 12

Intenzivna faza detaljnije/3 Ključne tačke su: a) Informativno predstavljanje pacijenta i porodice pred terapijskom grupom b) Aktuelnosti - analizira sadašnjih zbivanja u porodici, kroz analiziranje prethodnog dana – dimenzija sadašnjosti c) Psiho - edukativni proces za pacijenta i porodicu Posebno važna edukacija o “okidačima” za recidiv: � STRES!! - individualni, socijalni faktori: stres potreba za zadovoljstvom, smirivanjem, bekstvom od realnosti droga � Izloženost podsetnicima (“cues”) - delom izbor, delom okolina � Re-ekspozicija alkoholu - uglavnom izbor 13

Primer: pravila uspešne apstinencije 1. Izbegavati mesta, društvo, situacije koje povećavaju šansu da se uzme neka supstanca – promeniti stil života (takođe izbegavati i određenu muziku, npr. tehno, trens itd. ) 2. Izgraditi zdravu društvenost 3. Svaki dan bez droge – dan lepšeg života 4. Ako se pojavi kriza odbranite se naučenim sistemom 5. Govorite o sebi kao o alkoholičaru 6. Ako se javi recidiv, što pre se javiti lekaru i nastaviti lečenje 14

Intenzivna faza detaljnije/4 d) Veliko predstavljanje pacijenta i porodice u terapijskoj grupi: sagledavanje činjenice iz prošlosti na nov način (samootkrivanje - uvid i otkrivanje pred drugima) – dimenzija prošlosti � Kritička autobiografija sa ciljem da “trezno Ja sagleda pijano Ja”, da “suv sistem sagleda mokar sistem” � Paktovi porodice protiv promena u sistemu: “medeni mesec”, “neodložni poslovi”, “somatizacije”, “rasprave o pravilima”, “kašnjenja na sastanke”, međusobno opravdavanje za propuste u terapiji – potrebna veština terapeuta � upotreba genogramskih intervjua, formiranje i interpretacija genograma mogu odigrati presudnu ulogu 15

Intenzivna faza detaljnije/5 Terapijski ciljevi velikog predstavljanja: �Postignut je uvid celog sistema. �Registrovano je redefinisanje uloga, pozicija i odnosa kroz emocionalnu ekspresiju članova sistema. �Svako govorio o sebi i svom ponašanju, svojoj odgovornosti za ishode i posledice u porodici, a ne o onom drugom, ne objašnjivajući svoje ponašanje osećanjem i ponašanjem onog drugog. 16

Intenzivna faza detaljnije/6 Teškoće za suprugu: �Kao i muž, ona je ličnost visokog stepena zavisnosti i nediferenciranosti �Mehanizmi odbrane slični i uklopljeni u bračni odnos �Ponekad je jedini odgovor koji ona može pružiti je depresivna pozicija ili regresija drugačijeg oblika (pasivnost, poslušnost, savršenost u terapijskoj zajednici i grupi) �Teško se odriče dobiti i stepena kontrole u relaciji i sistemu �gubljenje poziciju “heroine”, “svetice”, “žrtve” �preuzimanje lične odgovornosti za svoj život, za funkcionisanje i posledice u porodici 17

Intenzivna faza detaljnije/7 e) Rezime lečenja i plan rehabilitacije: završna tačka, posle četiri do šest nedelja od početka lečenja - tema budućnost �Elementi velikog predstavljanja pacijenta i porodice u sažetijem i skraćenom obliku �Analiza toka lečenja: razumevanje sopstvenog kognitivnog i emocionalnog procesa i promena u učesnicima i u sistemu �Razumevanje promena u bračnim odnosima i porodici �Spisak “nezavršenih poslova” �Konkretni ciljevi za svakog pojedinca i porodicu 18

Rehabilitaciona faza detaljnije Ciljevi rehabilitacijone faze: �Održanje apstinencije – doživotna zabrana uzimanja PAS �Preveniranje “starih” problema �Razvijanje tehnika i mehanizama za savladavanje ispoljenih teškoća i problema Primenjuje se grupna porodična terapija uz uobičajeni život i funkcionisanje - par stupa u multiplu porodičnu grupu: �Nova ali “zrelija” grupa, parovi koji su već formirali stabilni “suv sistem” i odmakli u procesima menjanja sistema �Novi par iznosi svoj plan rehabilitacije i svoj terapijski proces usmerava po njemu �Manje vremenski intenzivna terapija (seanse u porodičnoj grupi jedanput nedeljno); �Znatno veća terapijska dubina 19

Literatura �Nastasić, P. (2011), Ekosistemski pristup alkoholizmu (EPA). Beograd: Publikum. �Poglavlje Procesi prilagođavanja porodice, str. 34 – 51. �Poglavlje Terapijski konteksti, str. 86 – 101. �Straussner, Shulamith L. A (2004)Assessment and Treatment of Clients with Alcohol and Other Drug Abuse Problems: An Overview. U: Straussner, Shulamith L. A: (ur. ) Clinical Work with Substance-Abusing Clinets. New York: The Guilford Press, str. 3 -35. 20