1 Witam Pastwa na wykadzie z PODSTAW POLITYKI

1 Witam Państwa na wykładzie z PODSTAW POLITYKI GOSPODARCZEJ, : )…

Bogusław Czarny KSAP –NBP 2012 2 POLITYKA GOSPODARCZA I. PLAN ZAJĘĆ 1. Cele państwa w gospodarce (efektywność i sprawiedliwość). 2. Ochrona konkurencji. 3. Ochrona konkurencji/Kontrola efektów zewnętrznych. 4. Kontrola efektów zewnętrznych. 5. Dobra publiczne i kłopoty z informacją. 6. Produkt Krajowy Brutto a inne mierniki poziomu życia I. 7. Produkt Krajowy Brutto a inne mierniki poziomu życia II. 8. Model AD-AS i analiza polityki makroekonomicznej państwa. 9. Spory o politykę makroekonomiczną. 10. Państwo a ład instytucjonalny w gospodarce (przykład zmiany ustroju gospodarczego w Polsce u schyłku XX wieku). II. SPOSÓB PROWADZENIA ZAJĘĆ Zajęcia mają charakter konwersatorium. Przed zajęciami słuchacze powinni zapoznać się z literaturą. Warszawa, 11 maja 2012 r. Bogusław Czarny

3 GROSS DOMESTIC PRODUCT, HUMAN DEVELOPMENT INDEX, HAPPINESS INDEX

4 Wady PKB i mierników pochodnych jako mierników poziomu życia (przykłady) PKB nie uwzględnia produkcji dóbr finalnych w „szarej strefie” i w gospodarstwach domowych. PKB nie uwzględnia innych zjawisk, od których zależy poziom życia społeczeństwa (np. bezpieczeństwa, efektów zewnętrznych (ang. externalities), czasu wolnego, struktury dochodów).

5 Nic dziwnego, że na skutek krytyki PKB jako miernika poziomu życia powstały INNE MIERNIKI POZIOMU ŻYCIA. Odzwierciedlają one alternatywne koncepcje pomiaru poziomu życia.

6 Dwie alternatywne w stosunku do PKB koncepcje pomiaru poziomu życia: Zgodnie z pierwszą z nich POZIOM ŻYCIA MIESZKAŃCOW KRAJU ZALEŻY OD WIELU MOŻLIWYCH DO OBIEKTYWNEGO ZMIERZENIA CECH GOSPODARKI (np. poziom dochodów, oczekiwana długość życia tych mieszkańców). Koncepcji tej odpowiada HUMAN DEVELOPMENT INDEX (pol. wskaźnik rozwoju społecznego).

7 Dwie alternatywne w stosunku do PKB koncepcje pomiaru poziomu życia: Zgodnie z drugą z nich POZIOM ŻYCIA MIESZKAŃCOW KRAJU MOŻNA ZMIERZYĆ, REJESTRUJĄC SUBIEKTYWNE ODCZUCIA TYCH MIESZKAŃCÓW NA TEMAT ICH ZADOWOLENIA Z ŻYCIA. Koncepcji tej odpowiada HAPPINESS INDEX (pol. wskaźnik szczęścia).

8 EKONOMIA SZCZĘŚCIA (ang. economics of happiness)

9 Od prawie pół wieku na świecie rozwija się szybko tzw. ECONOMICS OF HAPPINESS, czyli EKONOMIA SZCZĘŚCIA. Badania te polegają na ankietowaniu setek tysięcy obywateli, którzy oceniają poziom własnego dobrobytu.

10 Chodzi o pytania w rodzaju: „Ogólnie rzecz biorąc, na ile jesteś zadowolona/zadowolony ze swojego życia? ” (ang. „Generally speaking, how happy are you with your life”). Odpowiedź polega na wskazaniu liczby punktów na skali (np. czteropunktowej lub siedmiopunktowej). Te oceny są następnie SUMOWANE i UŚREDNIANE.

11 SCEPTYCY WĄTPIĄ: Czy można wierzyć ocenom dokonywanym przez ludzi, których aspiracje mogą być stłumione, np. na skutek braku wykształcenia?

12 OBROŃCY ODPOWIADAJĄ: Alternatywą jest odrzucenie zasady, że ludzie wiedzą najlepiej, co jest dla nich dobre, a także - paternalizm.

13 SCEPTYCY WĄTPIĄ: Czy można wierzyć ocenom dokonywanym przez ludzi, np. pod wpływem emocji (ang. emotion’s effect) lub zmiennych okoliczności (ang. framing effect)?

14 OBROŃCY ODPOWIADAJĄ: 1. Ewentualne zniekształcenia opinii wielu osób kompensują się, więc nie wpływają na przeciętny wynik pomiaru.

15 OBROŃCY ODPOWIADAJĄ: 2. W dodatku wskazania różnych mierników szczęścia są: a) silnie skorelowane (co czyni je wiarygodnymi); b) pokrywają się z informacjami uzyskanymi od bliskich osób an- kietowanych, a także z danymi dotyczącymi tętna, ciśnienia krwi, aktywności przedniej części płata czołowego mózgu, depresji, braku apetytu, bezsenności, „prawdziwych” uśmiechów Duchenne.

16 Jest jeszcze PROBLEM PORÓWNYWALNOŚCI wyników pomiaru (np. dotyczących różnych osób i okresów) (wyniki te sa dodawane i uśredniane)… Czy równa 1 różnica poziomu szczęścia zarejestrowana w przypadku jednej osoby na skali od 0 do 10 oznacza to samo co taka sama różnica dotycząca innej osoby? Czy w przypadku konkretnej osoby różnica poziomu szczęścia między 8 a 9, jest tak samo ważna jak różnica między 4 a 5?

17 Badane są także PRZYCZYNY, od których zależy poziom szczęścia.

18 Badane są także PRZYCZYNY, od których zależy poziom szczęścia. Ankiety dostarczają szczegółowych informacji o ważności wielu różnych czynników. Chodzi m. in. o: - poziom dochodu, - różnice dochodów, - zdrowie, - zatrudnienie, - małżeństwo, - płeć, - rasę, - zanieczyszczenie środowiska, - inflację, - bezrobocie, - klimat.

19 Oto najważniejsze ustalenia ECONOMICS OF HAPPINESS: 1. Poziom szczęścia pojedynczych ludzi, owszem, zależy OD BEZWZGLĘDNEGO POZIOMU DOCHODU, lecz istnieją także INNE WAŻNE CZYNNIKI, od których zależy szczęście. W efekcie np. poziom szczęścia mieszkańców KRAJÓW SKANDYNAWSKICH jest O WIELE WYŻSZY, a poziom szczęścia MIESZKAŃCÓW POSTSOCJALISTYCZNYCH KRAJÓW EUROPY WSCHODNIEJ O WIELE NIŻSZY niż wynika to z poziomu PKB per capita w tych krajach.

20 2. Obok dochodu (i konsumpcji) bardzo ważnym czynnikiem, od którego zależy szczęście, jest np. udane małżeństwo. Ogólnie, bardzo istotne są RELACJE Z LUDŹMI (np. z rodziną, sąsiadami, współpracownikami), zdrowie, jakość środowiska, w którym żyjemy.

21 3. Bardzo ważne są WZGLĘDNE RÓŻNICE DOCHODÓW. Ich zwiększanie się skutkuje spadkiem poziomu szczęścia w społeczeństwie.

22 4. BEZROBOCIE bardzo silnie (o wiele silniej niż np. inflacja i spadek dochodów) negatywnie wpływa na poziom szczęścia ludzi.

23 5. Ludzie popełniają błędy, oceniając swój przyszły poziom szczęścia. Zwykle nie doceniają własnej zdolności do przystosowania się do nowej sytuacji. W efekcie PRZECENIAJĄ WPŁYW ZWIĘKSZENIA SIĘ KONSUMPCJI na swój przyszły długookresowy poziom szczęścia.

24 6. Przeciętnie mieszkańcy krajów bogatych są szczęśliwsi niż mieszkańcy krajów biednych, lecz POWYŻEJ PEWNEJ GRANICY DOCHODU POZIOM SZCZĘŚCIA NIEMAL PRZESTAJE REAGOWAĆ NA WZROST DOCHODU. To się nazywa PARADOKS EASTERLINA (od nazwiska Richarda Easterlina, ekonomisty, który jeszcze w latach 70. XX w. jako pierwszy zajął się ECONOMICS OF HAPPINESS).

25 Wyjaśnienia PARADOKSU EASTERLINA: 1. ASPIRACJE ROSNĄ WRAZ Z DOCHODAMI (“Co z tego, że wreszcie kupiłem sobie punto, skoro teraz pragnę toyoty!”) (ang. hedonic treadmill theory). Gdy podstawowe potrzeby zostaną zaspokojone, SZCZĘŚCIE ZACZYNA ZALEŻEĆ RACZEJ OD WZGLĘDNEGO NIŻ OD BEZWZGLĘDNEGO POZIOMU DOCHODÓW (“Cieszy mnie moja nowa toyota, bo Nowaka nie stać na taką!”).

26 Wyjaśnienia PARADOKSU EASTERLINA: 2. Inne wyjaśnienie „paradoksu Easterlina” oferują zwolennicy TEORII STABILNEGO POZIOMU SZCZĘŚCIA (ang. hap -piness set point theory). Każdy ma swój typowy poziom szczęścia, do jakiego z czasem powraca, nawet po ważnych zdarzenich takich jak wygrana na loterii lub rozwód. (Jest i tak, ze w efekcie politycy gospodarczy nie są w stanie znacząco wpłynąć na poziom szczęścia w gospodarce).

27 Wyjaśnienia PARADOKSU EASTERLINA: 3. Chodzi o PRAWO MALEJĄCYCH PRZYCHODÓW (ang. law of diminishing returns). Krańcowy pożytek z danego przyrostu dochodu maleje wraz ze wzrostem dochodu. Np. kolejne dodatkowe tysiące dolarów miesięcznego dochodu z przyczyn „technicznych” coraz wolniej zwiększają długość życia i zdolność do korzystania z jego uroków.

28 KRYTYCY PODWAŻAJĄ USTALENIA EASTERLINA, np. argumentując w oparciu o nowsze i dotyczące większej liczby krajów dane, że owszem od pewnego poziomu dochodu przyrosty dochodu skutkują coraz wolniejszymi przyrostami szczęścia, lecz że nie istnieje poziom dochodu, po którego przekroczeniu związek dochodu i szczęścia zanika. Niemniej: Także krytycy Easterlina uważają, że przyrosty szczęścia powodowane stałymi przyrostami dochodu maleją.