1 Vereniging van Dow Gepensioneerden VDG Ledenvergadering van

1

Vereniging van Dow Gepensioneerden VDG Ledenvergadering van 29 maart 2018 Van harte welkom 2

Vereniging van Dow Gepensioneerden Agenda : • • • • Welkom en opening. Goedkeuring van de agenda. Notulen ALV 2017 ter goedkeuring. Inleiding Presentatie SDPF door Ad de Kok / Jan-Wolter Molster. Presentatie door Stan Bosman, vertegenwoordiger in het bestuur van VO. VDG jaarverslag 2017. Financieel verslag 2017. Verslag kascontrole commissie. Verkiezing nieuw lid kascontrole commissie. Begroting 2018 en vaststellen hoogte contributie voor 2019. Aftredende leden en goedkeuring kandidaat leden. Gastspreker Terneuzen Site Leader, Neldes Hovestad. “Jouw bijdrage” Rondvraag. Sluiting, waarna “bijpraten bij een rondje van de penningmeester”. 3

Vereniging van Dow Gepensioneerden Goedkeuring Agenda 5

Vereniging van Dow Gepensioneerden Goedkeuring Notulen ALV 2017 6

Vereniging van Dow Gepensioneerden 7

Vereniging van Dow Gepensioneerden Ontwikkelingen van: • koopkracht • zorgkosten 8

Vereniging van Dow Gepensioneerden 10

Vereniging van Dow Gepensioneerden 11

Vereniging van Dow Gepensioneerden Toezegging van Dow management • Er zal met enige regelmaat gekeken worden naar de inflatiecijfers over de afgelopen jaren. • Afhankelijk van bepaalde factoren heeft Dow beloofd een compensatie ter beschikking te stellen, in welke vorm dan ook. 12

Vereniging van Dow Gepensioneerden De politiek en de media blijven zich bezig houden met het pensioen gebeuren en daarom is het van belang dat de gepensioneerden als groep de ontwikkelingen scherp blijven volgen om tijdig te kunnen handelen. Dit doen wij als VDG maar ook als lid van de KNGV. Er wordt aan gewerkt om de gelederen van de gepensioneerden in Nederland te sluiten om een echte stem in de ontwikkelingen te verkrijgen. 13

Stichting Dow pensioenfonds Een terugblik op 2017

Inhoud • Kerncijfers • Beleggings portfolio en Portfolio Rendement • (Beleids)dekkingsgraad • Andere ontwikkelingen mbt SDPf • Actualiteiten in de Pensioenwereld 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Kerncijfers Aantal deelnemers 2017 2016 2015 2014 2013 Actieve deelnemers 1. 541 1. 618 1. 690 1. 761 1. 820 Gewezen deelnemers 1. 062 1. 072 1. 099 1. 110 1. 159 Pensioengerechtigden 2. 730 2. 696 2. 645 2. 608 2. 544 TOTAAL 5. 333 5. 386 5. 434 5. 479 5. 523 2017 2016 2015 2014 2013 2. 071. 09 4 1. 991. 06 5 1. 658. 80 6 58. 685 57. 996 56. 726 Bron: AZL Technische voorzieningen (x ‘ 000 2. 194. 545 a 2. 233. 77 €) 1 Pensioen uitkeringen (x ‘ 000 €) 61. 770 b 59. 767 Bron: Willis Towers Watson (a) AZL (b) 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Beleggings Portfolio 2017 % Aandelen 33, 0 Vastrentende waarden 49, 3 Alternatieve investeringen 10, 3 Cash 7, 4 TOTAAL € 2. 580. 392. 000 Br 0 n: BNYM Performance report, 31 december, 2017 Willis Towers Watson 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Portfolio Rendement 2017 BENCHMARK 4, 8 % 2, 3 % 3 -jr gemiddelde 5, 5 % 3, 6 % Br 0 n: BNYM Performance report, 31 december, 2017 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering 5 -jr gemiddelde 8, 7 % 6, 8 %

dekkingsgraad Dekkingsgraad ultimo 2016: 110, 0% Dekkingsgraad ultimo 2017: 117, 6% Verklaring ontwikkeling dekkingsgraad 29 maart 2018 Premies Rente Rendement Overige 0, 4% 1, 5% 6, 4% -0, 7% VDG Jaarvergadering

(beleids)dekkingsgraad V EV We zijn er bijna, …. MVE V ……maar nog niet helemaal! TV 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

(Personele) ontwikkelingen SDPf • • Terugtreden Willem Vogt als SDPf bestuurslid per 1 juni 2017 Goedkeuring door DNB van Ad de Kok als SDPf bestuurslid per 1 juni 2017 Goedkeuring door DNB van Jan Wolter Molster als lid van Investment Committee Overhevelen DC kapitaal naar United Pensions per 31 -12 -2017 Caroline Van Eecke per 1 februari 2018 opgevolgd door Edwin Naessens als Manager Pensioenbureau Caroline Van Eecke door DNB goedgekeurd als SDPf bestuurslid namens werkgever Installatie Raad van Toezicht (na goedkeuring DNB) 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering mbt

Actualiteiten in pensioenland Schommelingen in de economie Vergrijzing Levensverwachting Maatschappelijke trends Houdbaarheid huidige pensioenstelsel? ? 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Schommelingen in de economie (RENTE) Bron: Onno Steenbeek Erasmus Universiteit VDG Jaarvergadering

Vergrijzing Bron: Onno Steenbeek Erasmus Universiteit VDG Jaarvergadering

levensverwachting Bron: Onno Steenbeek Erasmus Universiteit VDG Jaarvergadering

Maatschappelijke trends § Veranderende arbeidsmarkt: steeds meer werkenden bouwen geen adequaat pensioen op § Doorsneesystematiek wringt met arbeidsmarkt en tast draagvlak voor pensioenstelsel aan § Grotere risico’s voor deelnemers leiden tot behoefte aan transparantie over verdeling van risico’s § Macro-economische ontwikkelingen leggen kwetsbaarheid van bestaande pensioenovereenkomsten bloot § Toegenomen diversiteit en individualisering vragen om maatwerk en keuzemogelijkheden Bron: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, ‘Hoofdlijnen van een toekomstbestendig pensioenstelsel’, 6 juli 2015 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Wat wil Rutte III in 2020 aan het pensioenstelsel veranderen? § § Afschaffen doorsneepremie Introductie degressief pensioenopbouw stelsel Compensatie bepaalde werknemers Introductie individuele pensioenpotjes met collectieve risicodeling en een buffer om onvoorziene omstandigheden op te vangen § Pensioenopbouw voor ZZP-ers § Eenmalige opname bij pensionering 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Vereniging van Dow Gepensioneerden Verslag bestuurslid, namens de gepensioneerden, in het VO: Stan Bosman 28

Vereniging van Dow Gepensioneerden VERANTWOORDINGSORGAAN (VO) - Bestaat uit 6 personen. 2 namens werkgever: Els Vandevelde (vz) Daniëlle Melis- Elferink (secr. ) 2 namens actieven: Marc Obrie (vz OR) Tom Burm 2 namens gepensioneerden: Piet Neven (termijn afgelopen) Stan Bosman - Ziet er op toe , dat de belangen van de verschillende geledingen in het fonds gelijk gewaarborgd worden. 29

Vereniging van Dow Gepensioneerden • Rechten en plichten VO • • • Inspraak bij vergoedingen bestuursleden Inspraak bij wijziging van beleid t. a. v. VO zelf Inspraak bij vorm, inrichting en samenstelling van het Intern Toezicht Inspraak bij samenstelling Raad van Toezicht (vanaf 2018) Inspraak bij vaststelling en wijzigen van interne klachtenprocedure Toezicht op communicatie en voorlichtingsbeleid Inspraak bij overdracht van verplichtingen van het PF naar derden, bv WVP Advies t. a. v. de premie en premiecomponenten Advies m. b. t. haalbaarheidstoets Overzicht van bevindingen en aanbevelingen in het jaarverslag van het PF 30

Vereniging van Dow Gepensioneerden • Informatiebronnen • • • Regelmatig overleg met het DB + Directeur PF min. 2 x p. j. Overleg met Visitatiecommissie en , vanaf 2018, met Rv. T Overleg met externe accountant en certificerend actuaris Eigen deel website Dow PF Regelmatige trainingen, samen met bestuursleden 31

Vereniging van Dow Gepensioneerden • • • Actuele zaken Wet Verbeterde Premieregeling : communicatie overdracht naar UP Recente klachten (géén in 2017) Maatschappelijk Verantwoord Beleggen. Stand beloofde enquête. Overleg met pensioenuitvoerder AZL Tempo en invulling van het Derisking proces. Update bezoeken DNB Opvolging Arndt Thomas door Neldes Hovestad als VZ PF Beleggingskosten Consequenties van fusie met Dupont Verkiezing opvolger Piet Neven namens gepensioneerden Ontwikkelingen Raad van Toezicht 32

Vereniging van Dow Gepensioneerden VDG jaarverslag 2017 33

Vereniging van Dow Gepensioneerden Leden administratie: van 1823 leden hebben we een adres, van 1193 leden hebben we een e-mail adres en van 630 leden alleen post adres. Het bestuur heeft i. v. m. de stijgende verzendkosten besloten om alleen aan leden, die een geldelijke bijdrage leveren, nieuwsbrieven per post te sturen. Het bestuur vraagt de vergadering om goedkeuring. 34

Vereniging van Dow Gepensioneerden VDG heeft toestemming gekregen de PV faciliteiten te gebruiken als interne afdeling. Het bestuur is 7 x bij elkaar gekomen. . Er zijn 4 nieuwsbrieven uitgegaan. Vergaderingen van de KNVG en de KNVG afd. Kring West II zijn bijgewoond. 35

Vereniging van Dow Gepensioneerden VDG Website: aantal visites bedroeg 17200. Per 1 juni 2017 is Ad de Kok officieel benoemd tot bestuurslid van SDPF als opvolger van Willem Vogt. Overleg met HR en de OR om tot een nauwere samenwerking met de OR te komen. Contact met Dow management. 36

Vereniging van Dow Gepensioneerden Financieel Jaarverslag Peter Appleton 37

Vereniging van Dow Gepensioneerden Exploitatie VDG 2017 Ontvangsten Begroting 2017 Werkelijk 2017 Begroting 2016 Werkelijk 2016 13. 800 300 13. 248 183 12. 000 450 13. 874 331 14. 100 13. 431 12. 450 14. 205 900 5. 500 0 3. 000 1. 500 2. 000 1. 500 100 300 719 2. 660 534 2. 290 229 1. 327 0 0 311 750 4. 000 0 2. 500 1. 500 2. 000 1. 250 100 350 923 8. 000 0 4. 385 1. 300 2. 216 3. 166 0 227 Totaal reservering 14. 800 -700 8. 070 5. 361 12. 450 0 20. 217 -6. 012 Totaal 14. 100 13. 431 12. 450 14. 205 Contributie (1100) Rente abn-amro rek Totaal Kosten Secretariaat Nieuwsbrieven (4) /website Website onderhouden Vergaderkosten Jaarvergadering Contr + kosten KNVG Cursussen Diversen Bank kosten 38

Vereniging van Dow Gepensioneerden BALANS 2017 activa passiva Liquide middelen NL 91 ABNA 0446 3921 46 NL 32 ABNA 0460 9400 07 NL 90 ABNA 0437 5264 61 Totaal ABN-AMRO bestuursrekening ABN-AMRO internet spaarrekening nog te ontvangen rente Printer vvv bonnen 2017 2016 Eigenvermogen 2017 2016 4. 601 2. 670 eigenvermogen(reserveringen) 46. 602 41. 242 0 5. 270 vooruit ontvangen contributies 5. 957 10. 322 49. 436 0 1 100 45. 253 5 1 0 nog te betalen 1. 579 1. 635 54. 138 53. 199 26 100 1. 250 3 200 1. 579 26 494 0 0 1. 115 1. 635 Totaal nog te betalen abn/amro bankkosten onkosten bestuursleden knvg contributie over 2017 Kv. K rekening onkosten pv. totaal 39

Vereniging van Dow Gepensioneerden Verslag kascontrolecommissie: Henny Merckx Enno Thedinga 40

Vereniging van Dow Gepensioneerden Verkiezing kascontrolecommissie 2018 41

Vereniging van Dow Gepensioneerden Begroting VDG 2018 Ontvangsten Begroting 2018 Werkelijk 2017 Begroting 2017 Contributie (1000 leden) Rente abn-amro rek 12. 000 50 13. 247 183 13. 800 300 Totaal 12. 050 13. 430 14. 100 900 3. 000 600 3. 000 500 2. 000 1. 500 100 350 719 2. 660 534 2. 290 229 1. 327 0 0 311 900 5. 500 Totaal reservering/resultaat 11. 950 100 8. 070 5. 360 14. 800 -700 Totaal 12. 050 13. 430 14. 100 Kosten Secretariaat Nieuwsbrieven/Website onderhoud Vergaderkosten Jaarvergadering Contr + kosten KNVG Cursussen Diversen Bank kosten 3. 000 1. 500 2. 000 1. 500 100 300 42

Vereniging van Dow Gepensioneerden Vaststellen Jaarlijkse bijdrage 43

Vereniging van Dow Gepensioneerden Afgetreden Bestuursleden. Ben Bregonje Piet Neven Gonda Fischer 44

Vereniging van Dow Gepensioneerden Aftredende Bestuursleden. Simon Molenaar Peter Appleton Ben Hekkert 45

Vereniging van Dow Gepensioneerden Kandidaat Bestuursleden. Dik Schipper. Henny Martens. Maril van Waes. 46

Vereniging van Dow Gepensioneerden Bestuur: Dik Schipper: voorzitter Jo Burm: secretaris Gerard van Noort: plv. penningmeester Theo Dröge Ruud Lie: plv. voorzitter Arnout Lavooi Maril van Waes. Henny Martens. Open: penningmeester Open: vertegenwoordiger Operators/Maintenance 47

Vereniging van Dow Gepensioneerden SDPF : Jan-Wolter Molster Ad de Kok Verantwoordings. Orgaan: Stan Bosman Maril van Waes 48

Vereniging van Dow Gepensioneerden Gastspreker Neldes Hovestad Terneuzen Site Leader 49

Vereniging van Dow Gepensioneerden Sluiting van de vergadering 50