1 Tam rekabet piyasas 2 Monopol tekel piyasas

• 1. Tam rekabet piyasası • 2. Monopol (tekel) piyasası • 3. Monopolcü (tekelci) rekabet piyasası (EKSİK REKABET) • 4. Oligopol piyasası (EKSİK REKABET)

Tekel Piyasa • Yakın ikamesi bulunmayan bir malı üreten tek bir firmanın bulundğu piyasa. • Tekelci piyasanın oluşumunda en önemli etken arz ettiği malın kolayca ikame edilememesi yani bu malın yerini alabilecek malların kolay bulunamamasıdır. • Tekelci firmanın arz ettiği malı ne kadar yakından ikame edebilecek mal var ise, tekelci firmanın etkenliği o derece azalır. Bir malı yakından veya uzaktan ikame edebilecek diğer malların mevcut olabileceği göz önüne alınırsa, tam bağımsız bir tekelci piyasadan bahsetmek olağan dışıdır. • Yani tekelci firma az veya çok da olsa piyasada belli bir rekabetle karşılaşır. Tekelci firmanın tam bir bağımsızlık içinde fiyat saptama gücünü sınırlayan etkenlerin başında, tekelci firmanın arz ettiği malı ikame edici yani yerini alabilecek malların fiyatları gelir. • Örneğin linyit kömüründe tekel kurmuş bir firma, linyit satış fiyatlarını fazla yüksek tutamaz. Çünkü diğer kömür çeşitleri ve elektrik enerjisi de linyit yerine ikame edeceğinden bunların dolaylı rekabeti de göz önüne almalıdır. • OPEC örgütü.

Monopolcü (tekelci) rekabet piyasası • Ne tam rekabet ne de tekel koşullarının tam olarak kendini göstermediği piyasa şekline eksik rekabet piyasaları denir. • Tekelci rekabet piyasası, gerçek hayatta en sık rastlanan model. • Firma sayısı nispeten fazla, firmalar piyasaya göre küçük boyutlu, piyasaya giriş-çıkış serbest. Firmaların sattıkları mallar birbirine benzemekle beraber homojen değil. • Farklılaştırılmış bir malı satan bir çok satıcının var olduğu piyasa şekli • Çiçekçi, berber, manavlar….

• (1) Hem tekel hem de tekelci rekabette denge noktası MMve MG eşitliğidir ve MM eğrisi MG eğrisini aşağıdan keser. • (2) Her ikisinde de, talep eğrisi sağa doğru aşağıya eğimlidir ve karşılık gelen marjinal gelir eğrisi bunun altındadır. • (3) Her iki durumda da denge noktası fiyat çizgisinin altındadır. • (4) Her iki pazar durumunda da üretici bir fiyat üreticisidir. Fiyatı yükseltebilir veya düşürebilir.

• (1) Tekel altında bir ürün üreticisi varken, tekelci rekabet altında çok sayıda üretici vardır. • (2) Tekel altında firma ile sanayi arasında bir fark yoktur. Tekel firması endüstridir. Aksine, tekelci rekabette birçok firma var ve bu sektöre grup deniyor. • 3) Tekel altında sadece tek bir ürün üretilir ve ürün farklılaştırması yoktur. Tekelci rekabet ortamında her üretici farklılaştırılmış ürünler üretir. Ürünler birbirine benzer fakat aynı değildir. Mükemmel yerine kullanılanlar yerine yakın değişkenlerdir. Tasarım, renk, lezzet, ambalaj vb. Birbirlerinden farklıdırlar. Sonuç olarak ürün farklılaşması vardır. • (4) Tekelde rakip olmadığından tekelde satış maliyeti yoktur. Bununla birlikte, tekel şirketi kurulduğunda, tekelci tüketicilere ürünü hakkında bilgi vermek için reklam için biraz para harcayabilir. Ancak reklam için yalnızca bir kez harcama yapacak. Öte yandan, çok sayıda firma ve aralarındaki rekabetin varlığı nedeniyle, tekelci rekabet altında satış maliyetlerine yapılan harcama esastır.

• (5) Tekelci, aynı ürün için farklı müşterilerden farklı fiyatlar talep edebilir ve fiyat ayrımcılığı politikasını benimseyebilir. Ancak, tekelci rekabet altında, içinde 'rekabetçi' unsurun bulunması nedeniyle fiyat ayrımcılığı mümkün değildir. • (6) Tekel altında ürünün yakın bir ikamesi yoktur, ürüne olan talep daha az esnektir. Bu nedenle, tekelcinin talep eğrisi diktir, yani daha az elastiktir. Aksine, ürünler tekelci rekabet altındaki yakın alternatiflerdir. Sonuç olarak, her firmanın ürününe olan talep daha esnektir ve talep eğrisi düzdür. • (7) Tekel fiyatının tekelci rekabet altındaki fiyattan daha yüksek olduğuna dair yukarıdaki analizden çıkarımlar yapılabilir. Ayrıca, tekelci ürününün fiyatını sabitleme konusunda tekelci rakipten daha fazla özgürlüğe sahiptir. • (8) Uzun vadede firmalar tekelci rekabet altında 'gruba' girip çıkabilmektedir, çünkü bu piyasa durumunda rekabet unsuru mevcuttur. Tekelci fiyat veya arz üzerinde tam kontrol sahibi olduğu için hiçbir firma tekel sektörüne giremez. • (9) Yeni firmaların tekele girme korkusu yoktur, tekelci uzun vadede bile süper normal kazanç elde eder; firmalar uzun vadede sadece tekelci rekabet altında normal kar elde ediyorlar çünkü firmalar 'gruba' girip çıkabiliyorlar.

Oligopol Piyasası • Homojen veya farklılaştırılmış bir malı satan, birbirine bağımlı az sayıda satıcının bulunduğu piyasa şekli. • Mal homojense saf oligopol, mal farklılaştırılmış ise farklılaştırılmış oligopol piyasası • Saf oligopol bakır, çelik • Farklılaştırılmış oligopol otomobil, beyaz eşya • Az sayıdaki firma kendi arasında rekabet eder. Örneğin, firmalar fiyat düşürerek fiyat rekabetine girebilirler. Fiyat rekabetinden kaçınmak isteyen firmalar kendi aralarında anlaşarak rekabet etmek yerine tek bir monopol (tekel) firma gibi davranmayı seçebilir. Bu duruma kartel adı verilir.