1 Pielgniarki i poone w systemie ochrony zdrowia

1 Pielęgniarki i położne w systemie ochrony zdrowia – stan aktualny dr n. o zdr. Beata Cholewka Dyrektor Departamentu Pielęgniarek i Położnych w Ministerstwie Zdrowia 1 grudnia 2015 r.

2 Międzynarodowe uwarunkowania kształcenia pielęgniarek i położnych (1) § Europejskie porozumienie w sprawie szkolenia i kształcenia pielęgniarek (1967 r. ) – ratyfikowane przez Polskę w 1996 r. § Europejska Strategia WHO Kształcenia Pielęgniarek i Położnych (1999 r. ) § Deklaracja Bolońska (1999 r. ) § Deklaracja Monachijska WHO (2000 r. ) § Dyrektywy sektorowe Unii Europejskiej (77/453/EWG oraz 77/452/EWG) zastąpione Dyrektywą 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych

3 Krajowe podstawy prawne kształcenia pielęgniarek i położnych § Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. 2014. 1435 z późn. zm. ) § Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 sierpnia 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących kształcenia pielęgniarek i położnych (Dz. U. 2012. 970) § Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 listopada 2012 r. w sprawie Krajowej Rady Akredytacyjnej Szkół Pielęgniarek i Położnych (Dz. U. 12. 1441) § Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. 2012. 572) § Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 maja 2012 r. w sprawie standardów kształcenia dla kierunków studiów: lekarskiego, lekarsko-dentystycznego, farmacji, pielęgniarstwa i położnictwa (Dz. U. 2012. 631) § Rozporządzenie w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia z dnia 3 października 2014 r. (Dz. U. 2014. 1370) § Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych warunków prowadzenia studiów dla pielęgniarek i położnych, które posiadają świadectwo dojrzałości i ukończyły liceum medyczne lub szkołę policealną albo szkołę pomaturalną, kształcącą w zawodzie pielęgniarki i położnej (Dz. U. poz. 770).

4 Ujęcie historyczne § Od 1993, w związku z planowanym przystąpieniem Polski do UE, rozpoczęto zmianę systemu edukacji w zawodach pielęgniarki i położnej tak, by dostosować polskie prawo do dyrektyw unijnych. § Polski Rząd zdecydował, by kształcenie pielęgniarek i położnych było prowadzone wyłącznie na poziomie wyższym. Zrezygnowano ze średniego szkolnictwa medycznego dla pielęgniarek i położnych. § Ważne! Wszystkie pielęgniarki i położne, które ukończyły kształcenie w poprzednim systemie, zachowują pełne prawo do wykonywania zawodu w polskim systemie ochrony zdrowia (stanowisko podpisane przez ówczesnego Ministra Zdrowia, prof. Zbigniewa Religę)

5 Kształcenie pielęgniarek w systemie studiów wyższych § Należy podkreślić iż pierwszym ośrodkiem akademickim w Polsce, kształcącym pielęgniarki na poziomie wyższym była Akademia Medyczna w Lublinie (w dniu 25 czerwca 1969 r. staraniem przedstawicieli aktywu pielęgniarskiego i lekarskiego, działaczy związkowych i władz Uczelni, Minister Zdrowia i Opieki Społecznej powołał do życia trzyletnie Studium Pielęgniarstwa, jako pierwszą wyższą uczelnię pielęgniarską w Europie). W roku akademickim 1972/1973 przekształcono Studium w czteroletni Wydział Pielęgniarski z prawem nadawania absolwentom tytułu zawodowego magistra pielęgniarstwa. (źródło: http: //www. umlub. pl/uczelnia/struktura-organizacyjna/szczegoly, 192. html#informacje) § Od 1999 r. pierwsze uniwersytety rozpoczęły kształcenie pielęgniarek na 3 - letnich studiach zawodowych (I poziom – licencjat) § Uniwersytety medyczne uruchomiły też II poziom studiów (2 -letnie studia magisterskie)

6 Jakość kształcenia na kierunku pielęgniarstwo i położnictwo § Przy Ministrze Zdrowia działa Krajowa Rada Akredytacyjna Szkół Pielęgniarek i Położnych (KRASz. Pi. P). § W skład KRASz. Pi. P wchodzi do 12 członków, których powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw zdrowia spośród kandydatów zgłoszonych w połowie przez szkoły pielęgniarskie i szkoły położnych oraz w połowie przez samorząd pielęgniarek i położnych, stowarzyszenia i organizacje zawodowe pielęgniarek i położnych. § Kadencja KRASz. Pi. P trwa 4 lata.

7 Zadania KRASz. Pi. P § ocena, czy uczelnia ubiegająca się o akredytację dla kierunków pielęgniarstwo lub położnictwo spełnia standardy kształcenia określone w przepisach wydanych na podstawie art. 9 pkt 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym; § bieżąca ocena spełniania przez szkoły standardów kształcenia, w szczególności przez wizytację szkół i analizę wyników nauczania; § występowanie do ministra właściwego do spraw zdrowia z wnioskami w sprawie wydania akredytacji lub jej cofnięcia w przypadku niespełniania standardów kształcenia.

8 Warunki uzyskania akredytacji na prowadzenie studiów na kierunkach pielęgniarstwo lub położnictwo § Konieczność zapewnienia: 1) sposobu realizacji programu kształcenia; 2) kadry prowadzącej kształcenie; 3) bazy dydaktycznej, w tym kształcenia klinicznego; 4) wewnętrznego systemu oceny jakości kształcenia. § Minister właściwy do spraw zdrowia udziela akredytacji po przeprowadzeniu postępowania akredytacyjnego przez KRASz. Pi. P. § Akredytację uzyskuje się na okres od 3 do 5 lat. § Udzielenie, odmowa lub cofnięcie akredytacji następuje w drodze decyzji administracyjnej wydanej przez ministra właściwego do spraw zdrowia. § Odmowa albo cofnięcie akredytacji powoduje wstrzymanie rekrutacji do czasu ponownego uzyskania akredytacji. § Uzyskanie akredytacji potwierdza certyfikat wydawany przez ministra właściwego do spraw zdrowia.

9 Szkoły pielęgniarek i położnych akredytowane przez Ministra Zdrowia § Kierunek: pielęgniarstwo – łączna liczba szkół: 75, w tym 16 uniwersytetów § Kierunek: położnictwo – łączna liczba szkół: 18, w tym 13 uniwersytetów § Uczelnie uprawnione do prowadzenia studiów pierwszego stopnia mogą również prowadzić tzw. ”studia pomostowe”

10 Liczba absolwentów kierunku pielęgniarstwo i położnictwo Od roku 2003 do 2014 studia pierwszego stopnia ukończyły 51 004 pielęgniarki i 8 120 położnych (średnio rocznie w tym okresie 4 637 pielęgniarek i 738 położnych). Źródło danych: Departament Pielęgniarek i Położnych.

11

12 Kształcenie zawodowe – fakty i perspektywy § Zwiększenie liczby pielęgniarek i położnych z wykształceniem wyższym w systemie ochrony zdrowia – studia pomostowe – projekt współfinansowany ze środków UE. § Nowelizacja standardów kształcenia na kierunku pielęgniarstwo i położnictwo – w związku z nowymi kompetencjami zawodowymi – trwają prace w tym zakresie.

13 Kształcenie pielęgniarek i położnych w perspektywie finansowej UE 2014 -2020 (1) W nowej perspektywie finansowej 2014 - 2020 ze środków UE, dzięki staraniom MZ będą realizowane w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja i Rozwój następujące działania dot. kształcenia pielęgniarek i położnych: - wsparcie dodatkowego kształcenia na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo, ukierunkowane na podniesienie liczby studentów i absolwentów ww. kierunków – dodatkowa liczba osób, które uzyskają uprawnienia do wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej wyniesie do 2023 roku 10 625 osób, - realizacja programów rozwojowych dla 42 uczelni medycznych uczestniczących w procesie praktycznego kształcenia pielęgniarek i położnych, obejmujących tworzenie odrębnych centrów symulacji medycznej, - wsparcie kształcenia podyplomowego (w tym na kursach specjalistycznych dot. wystawiania recept przez pielęgniarki i położne) – liczba osób objętych kształceniem w perspektywie 2014 -2020 została ustalona na poziomie 20 tys. , z czego 10 tys. zostanie przeszkolona do 2018 roku.

14 Pielęgniarki praktykujące Dane na 2012 r. Różnica pomiędzy 2000 r. a 2012 r. (bądź innym najbliższym) Na 1000 ludności Średnioroczny wzrost (%) Pielęgniarki specjalistki Pielęgniarki kontraktowe Źródło: OECD Health Statistics 2014, Eurostat Statistics Database, WHO European Health for All Database

15 Stosunek liczby pielęgniarek do lekarzy (2012 r. bądź rok najbliższy) Stosunek liczby pielęgniarek do lekarzy na 2012 r. 5 4. 4 4. 3 4. 0 4 3. 9 3. 8 3. 2 3. 0 3 3. 0 2. 8 2. 7 2. 5 2 4. 3 2. 7 2. 3 2. 2 2. 0 1. 9 2. 0 1. 7 1. 6 1. 5 1. 4 1. 1 1 1. 0 0. 6 D Fi an ia (2 00 9 Lu nla ) xe nd m ia bo u Irl rg an H dia ol an di Be a W Sł lgia ie ow lk a en Br ia yt an N ia ie m Sz cy w ec Fr ja an c Po ja ls ka EU 2 R um 8 un C ia ze ch W y ęg ry M C ho alta rw ac Es ja to Sł nia ow ac ja Li tw a C Au ypr st ria 1 Ło tw W a ło Po ch rtu y H gali is zp a a Bu nia łg ar i G a re cj a Sz w aj ca Is ria la N ndi o a C rwe za gi rn a og ór Se a M ac rbia ed on i Tu a rc ja 0 Źródło: OECD Health Statistics 2014, Eurostat Statistics Database, WHO European Health for All Database

16 Pielęgniarki i położne w Polsce w poszczególnych rodzajach świadczeń Podstawowa opieka zdrowotna Ambulatoryjna opieka specjalistyczna Leczenie szpitalne Opieka psychiatryczna i leczenie uzaleznień Rehabilitacja lecznicza Leczenie stomatologiczne Leczenie uzdrowiskowe Profilaktyczne programy zdrowotne Świadczenia odrębnie kontraktowane Zaopatrzenie w sprzęt ortopedyczny, środki pomocnicze i lecznicze środki techniczne Świadczenia pielegnacyjne i opiekuńcze Opieka paliatywna i hospicyjna Pomoc doraźna i transport sanitarny Ogółem Źródło: dane Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia Pielęgniarki 37 665 18 841 101 542 10 767 5 936 691 1 999 321 4 542 Położne 5 484 3 640 14 859 31 31 29 13 144 23 136 6 18 398 3 866 266 119 42 81 177 419 21 368

17 Pielęgniarki i położne w Polsce według województw Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Ogółem Źródło: Centralny Rejestr Pielęgniarek i Położnych Pielęgniarki 14 233 9 313 11 127 4 170 11 466 15 547 25 017 4 558 10 589 5 772 9 047 24 013 6 102 6 051 14 583 6 860 178 448* Położne 1 465 1 189 1 337 538 1 499 1 831 2 867 496 1 462 770 1 041 2 527 705 780 1 986 929 21 422* *nieco odmienne sumy końcowe wynikają z powtórzeń personelu pomiędzy województwami, wynoszących 0, 6% dla pielęgniarek i 0, 3% dla położnych

18 Liczba pielęgniarek w Polsce według województw Źródło: dane Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia

19 Liczba położnych w Polsce według województw Źródło: dane Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia

Źródło: dane Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia ie ie sk or m Po sk om or op kie ie sk us Lu b ie ie lsk ur az m o- ni od ch Za sk iń po lko ie W sk m or ie sk ol Op po o- w sk m ar W ja Ku kie dz ie ck ie ol sk Łó op ał M ow ie az M kie ys rz ok ię t Św ie kie as dl Po sk lą oś ie ie kie ac rp ka ln Do Po d lsk be Lu sk Ślą 20 Pielęgniarki na tysiąc ludności według województw Liczba pielęgniarek na tysiąc ludności 6 5 4, 6 4 3 2 1 0

Źródło: dane Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia sk or m Po ie ie ie sk ol Op sk lą oś ln Do kie ie sk us Lu b ie ck ie ur az m ow ie az o- sk iń m ar W M sk ie ie ol sk or m po io dn op ał M sk Ślą ie kie ys rz sk m or ie lsk po ok ię t Św po o- w sk Za ch o ja Ku ie kie dz Łó lsk be Lu kie as dl Po kie ac rp ka lko ie W Po d 21 Położne na tysiąc ludności według województw Liczba położnych na tysiąc ludności 0. 8 0. 7 0. 6 0, 56 0. 5 0. 4 0. 3 0. 2 0. 1 -

22 Pielęgniarki w Polsce Łącznie w zawartych umowach w roku 2014 świadczeniodawcy wykazali do realizacji świadczeń 177 419 pielęgniarek. Charakterystyka wiekowa pielęgniarek zgłoszonych do realizacji umów (liczba pielęgniarek) 40, 000 37, 309 35, 000 35, 756 33, 993 30, 786 30, 000 25, 000 18, 332 20, 000 15, 000 10, 000 5, 000 6, 873 7, 858 4, 234 2, 420 738 11 66 -70 71 -75 powyżej 75 r. ż. 0 22 -25 26 -30 31 -35 36 -40 41 -45 46 -50 Źródło: dane Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia 51 -55 56 -60 61 -65

23 Położne w Polsce Łącznie w zawartych umowach w roku 2014 świadczeniodawcy wykazali do realizacji świadczeń 21 368 położnych. Charakterystyka wiekowa położnych zgłoszonych do realizacji umów (liczba położnych) 4, 696 5, 000 4, 257 4, 196 4, 500 4, 000 3, 500 3, 000 2, 338 2, 500 2, 000 1, 500 1, 147 2, 151 1, 432 1, 000 500 628 390 149 34 4 71 -75 powyżej 75 r. ż. 0 23 -25 26 -30 31 -35 36 -40 41 -45 46 -50 Źródło: dane Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia 51 -55 56 -60 61 -65 66 -70

24 Nowe uprawnienia zawodowe pielęgniarek i położnych – po 1 stycznia 2016 (1) Ustawa z dnia 22 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1136), nadała nowe uprawnienia pielęgniarkom i położnym ubezpieczenia zdrowotnego, jak i pielęgniarkom oraz położnym wykonującym zawody poza systemem ubezpieczenia zdrowotnego. W ramach realizacji zleceń lekarskich pielęgniarki i położne posiadające dyplom ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia będą miały prawo wystawiać recepty na leki oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne do kontynuacji leczenia, jeżeli ukończą kurs specjalistyczny w tym zakresie.

25 Nowe uprawnienia zawodowe pielęgniarek i położnych – po 1 stycznia 2016 (2) W ramach samodzielnego wykonywania świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, pielęgniarki i położne posiadające dyplom ukończenia studiów drugiego stopnia lub tytuł specjalisty będą miały prawo samodzielne: § ordynować leki zawierające określone substancje czynne oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, w tym wystawiać na nie recepty, § ordynować określone wyroby medyczne, w tym wystawiać na nie zlecenia albo recepty, jeżeli ukończą kurs specjalistyczny w tym zakresie, § wystawiać skierowania na wykonanie określonych badań diagnostycznych.

26 Nowe uprawnienia zawodowe pielęgniarek i położnych – po 1 stycznia 2016 (3) § Nowelizacja ustawy z dnia 22 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1136) – uchwalona przez Sejm RP w dniu 11 września 2015 r. – podpisana przez Prezydenta RP w dniu 6 października 2015 r. § Celem nowelizacji jest nadanie pielęgniarkom i położnym posiadającym tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, w ramach realizacji zleceń lekarskich, prawa do wystawiania recept na leki, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne do kontynuacji leczenia, jeżeli ukończą kurs specjalistyczny w tym zakresie.

27 Nowe uprawnienia zawodowe pielęgniarek i położnych – po 1 stycznia 2016 (4) § Szczegółowe regulacje związane z nowymi uprawnieniami zawodowymi zostały zawarte w aktach wykonawczych do tej ustawy: § rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2015 r. w sprawie wykazu substancji czynnych zawartych w lekach, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wykazu wyrobów medycznych i wykazu badań diagnostycznych (Dz. U. , poz. 1739), § rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 28 października 2015 r. w sprawie recept wystawianych przez pielęgniarki i położne (Dz. U. , poz. 1971).

28 Dyskusja §Dlaczego potrzebujemy pielęgniarek i położnych? §Ile potrzebujemy pielęgniarek i położnych ? §Jakie kompetencje i kwalifikacje podyplomowe będą pożądane u pielęgniarek i położnych w najbliższej perspektywie?

29