1 KY VE KENT AYRIMI Genel Bilgiler Her
1. KÖY VE KENT AYRIMI
Genel Bilgiler Her bilim dalı kendi uğraş alanın sınırlarını olabildiğince açık bir biçimde belirtmek gereğini duyar. Köy toplum bilimi için de geçerli olan olgu, ister istemez köy ve kent kavramlarının tanımlanması zorunluluğunu doğurur. Ancak ilk bakışta kolay gibi görülse de böyle bir tanımlamamanın bir takım güçlükleri vardır. Çünkü köy ve kent kavramları arasında birden çok farlılıklar vardır. Yapılacak tanımların, bu farklılıkların hiç değilse önemli bir bölümünü kapsaması istenir. Bu da tanım yapmayı güçleştirir.
1. 1 Çevresel Etkenler Köy ve kent ayrımında ilk bakışta dikkati çeken farklılıklar çevresel etkenlerle ilgilidirler. Küçük ve serpiştirilmiş kümeler biçiminde evler, çevrede tarlalar, ağaçlar, akarsular, otlak vb. gibi görüntüler kent görüntülerinden açık bir biçimde ayrılık gösterir.
1. 2 Sosyo –Ekonomik Etkenler Köy ve kent ayrımı için, Sosyo – ekonomik etkenler arasında Ø Ø Ø Nüfus yoğunluğu Meslek yapısı Gelir durumu Yerleşim birimlerinin büyüklüğü Nüfus hareketliliği
1. 3 Sosyal Farklılaşma ve Tabakalaşma
Sosyal Farklılaşma :
Bundan kasıt toplumun kümeleri veya bireyleri arasında meslek kültür, din, gelenek, görenek vb. gibi öğelerin farklı olmasıdır. Bu açıdan bakıldığında köylerin kentlere oranla daha çok bir cinsten olduğu görülür. Kentlerde çok değişik düzeyde kültüre sahip çeşitli meslekleri bulunan ve akla gelebilecek her türlü sosyo-kültürel yönden birbirleri ile benzeşmeyen insanlar ve toplum kümeleri bir arada yaşarlar. Kentlerde bu çok renkliliği ve çeşitliliği köylerde görmek pek mümkün olmaz. Hatta öylesine ki birçok köyler aynı aileden gelen insanların çoğalması sonucu ortaya çıkmıştır. Böylelikle etnik farklılaşma soz konusu olmadığı gibi aynı soya mensup insanların daha pek çok toplumsal özellikleri de birbirlerinin aynısı olur.
Sosyal Tabakalaşma :
Köylerde, kentlerde olduğu gibi değişik sosyal statüdeki insanların toplandıkları ve devam ettikleri ayrı kahvehaneler ayrı gazinolar ve ayrı benzeri toplanma yerleri yoktur. Köyün muhtarı, köyün sığırtmacı ile aynı kahvede tavla oynar. Çünkü köydeki insanlar arasında hem çok farklı statüler yoktur ve hem de var olan statüler içerisinde yeterince sayı yoktur.
1. 4 Sosyal İlişkiler
Toplumda sosyal ilişkiler denince toplumu oluşturan fertler arasındaki yardımlaşma, dayanışma, iş birliği, dostluk vb. gibi toplumsal olaylar akla gelir. İşte bu tür özellikler bakımından köylülerin ve kentlilerin kendi aralarındaki ilişkiler son derece farklıdır. Kentlerde bu tur ilişkiler daha çok iş ve meslek ilişkiler çevresinde gelişir. Bunun dışında insanlar birbirlerini az tanırlar ve birbirleriyle az ilgilenirler. Köylerdeki bireyler arasında ise çeşitli toplumsal ilişkiler daha sıkı ve daha yoğun ve daha içtendir. İnsanlar arasında temaslar yüzedir. Bu nedenle herkes birbirinin bütün özelliklerini bilir ve ilişkilerini bu bilgilere göre ayarlar.
1. 5 Sosyal Bağlılık
Bundan bireylerin, sosyal kurallara bağlılığı anlaşılmaktadır. Köy toplumunda, herhangi bir sözleşme ve zorlamaya gerek olmadan insanlar o topluma uygun davranışlarda bulunurlar ve bunun dışına kolay çıkamazlar. Buna E. Durkheim’in anlatımı ile “mekanik bağlılık” da denilebilir. Kentler de ise toplumsal bağlılık farklı biçimde oluşur ve ortaya çıkar. Buralarda iş bölümünde, iş birliğine ve uzmanlaşmaya dayalı olarak biçimsel ilişkiler ve sözleşmeli bağlaşmalar görülür. Yine E. Durkheim’in ifadesi ile kentteki çok çeşitli insanların bütünleşmesi ve iş birliğinde bulunmasının son kerteye ulaştığı bu duruma “ Organik sosyal dayanışma” denilebilir.
1. 6 Sosyal kurumlar :
Bilimsel alanda kurum deyimi, toplumun üst yapı olgularını dile getirir. Devlet, din, ahlak vb. birer kurumdur. Kurumların oluşumu, gelişimi ve işleyişi köy ve kentte birbirlerinden oldukça farklılıklar gösterirler. Örneğin komşuluk kurumu, kentte olduğu gibi, çoğu kez yasal ve yazılı çözümlemelerle oluşmaz. İşleyişi de bir apartman komşuluğu biçiminde olmaz. Yine örneğin dinsel kurumlar kentte köy de olduğu kadar tabucu da değillerdir.
1. 7 Sosyal Roller :
1. 8 Sosyal Yöneltme :
Bu kavram, bireylerin ve toplumların yönlendirilip yönetilebilmesini kapsar. Her toplumda onu yönetmeye yarayan bir takım sosyal kurallar bulunur. Lavid Riesman!a göre toplumda bireylerin oynayacakları rolleri ve davranış yönelimlerine belirleyen üç temel vardır. ü Geleneksel toplum ü İçten yönetilen tolum ü Dıştan yönetilen toplum
2. KÖYÜN YÖNETSEL TANIMI VE YÖNETİM ORGANLARI
Ülkelerin yönetsel bölünüşleri bir hayli değişiktir. Türkiye Cumhuriyeti merkeziyetçi bir yönetsel bölünüşüne sahiptir. Tüm iller yönetsel yönden Başkent Ankara’ya bağımlı olarak girişimlerde bulunur ve sorunlarını çözümler. İllerin başkente bağlı olmalarının paralel olarak ilçeler illere, bucaklar ilçelere, köylerde bucaklara bağlı olarak kamusal işlemlerini yürütürler. Bununla beraber her il, kendi sınırları içinde kalan ilçe, bucak ve köylerde yönetim açısından biçimsel özelliğe de sahiptir.
Bu denli bir kuruluşta köy, bucak ve ilçeler başkentle olan tüm ilişkilerini il kanalı ile yürütürler. Bu tür bir yönetim şekli “merkeziyetçi” olarak nitelendirilir. Köyde yönetim şeklinin daha iyi açıklanabilmesi için ülkemizin yönetsel işlemlerinin bilinmesinde sayısız yarar vardır.
Köyün Yönetsel Statüdeki Yeri
Son Anayasa’mızın 116. maddesine dayanarak köye verilmiş olan sınırlı özerklik daha çok köy halkının kendi seçtiği bireylerce yönetilme ilkesi anlamına gelir. Gerçekten de köy yasalarınca yürütme yetkisine sahip olan muhtar ve ihtiyar heyeti köy toplumunca işbaşına getirilir. Bu bakımdan köy toplumu yönetsel açıdan bucak, ilçe ve il toplumlarına oranla daha özerk sayılır. Köy toplumu diğer yerleşim yerlerindeki oranla doğup büyüdüğü köyün ortamına uygun bir biçimde davranma gereğini duyar. Köy ve köylü için belirli sınırlarla çevrili geniş bir alana yayılmış toprağa sahip olmanın taşıdığı anlam hem çok büyük hem de çok yönlüdür.
Görüldüğü gibi köyün yönetsel statüsündeki yeri kent toplumundan daha başkadır. Yönetim birimi veya yerleşim ünitesi olarak köy hiyerarşisi kademesinin tabanında bulunursa da kendisini yönetme konusunda nispeten daha özerk durumdadır.
Köyün Yönetsel Organları
Köy yasasına göre köyün yönetsel organları, “köy derneği”, “köy ihtiyar meclisi”, “muhtar” olmak üzere üç esasta toplanır.
Köy Derneği:
Görevi, muhtarı ve köy ihtiyar meclisini seçmektir.
Köy İhtiyar Kurulu:
Yürürlükte bulunan köy kanunu uyarınca ihtiyar meclisi muhtarla birlikte dört yıl içinde gizli oyla seçilir. Köy nüfusuna kayıtlı her seçmen nüfusu binden az olan köylerde sekiz, fazla olanlarda da on iki kişinin asıl ve yedek olarak adlarını yazmak suretiyle oyunu kullanır. Asıl üyenin katılmadığı toplantılarda yedek üye onun yerini alır. Köy muhtarı ihtiyar kurulunun başkanıdır. İmam ve öğretmenler ise doğal üyelerdir. Köyde yasal bir kurum olarak görev yapan köy ihtiyar kurulunun yetkileri köy kanununa göre aşağıdaki şekildeki gibi özetlenebilir.
1 İhtiyar meclisi, köy işlerini önemine göre sıraya koyma ve uygulama biçimine yön vermek üzere haftada bir kez toplanır.
2 Köy sırları içinde kalan taşınmaz malları satımları, arazisi az ve yeterli olmayanlara boş arazileri verir, imecenin koşullarını, köylünün vereceği salma miktarını saptar ve yerinde kullanılmasını sağlar.
3 Köy halkınca yapılması öngörülen işlemleri yerine getirmeyenleri 10– 15 lira arasında cezalandırır, hacizlerde hazır bulunur, köyün diğer bir köylü birleştirilmesinde veya ayrılmasında kendisine düşen görevleri yürütür.
4 Gönüllü köy korucularını seçer ve valilinin onayına sunar, köy bekçisinin ve koruyucusunun görevlerini kontrol eder, görevlerini kötüye kullanan korucu ve bekçileri cezalandırır.
5 İhtiyar meclisi üyeleri, köy halkı tarafından istenen menşe, şahadetnamelerini, iyi huy kâğıtlarını, ikametgâh belgelerini, fakirlik ilmuhabirlerini ve adli muzaharek belgelerini düzenler ve bunları imzalar. Bu gün ki köylerimizde mevcut muhtar ve ihtiyar meclisi üyelerinin kanunun öngördüğü koşullara uygun görev yaptıkları pek söylenemez. Büyük köylerde köy ihtiyar meclisi düzenli olmamakla beraber daha sık toplanır.
Köy Muhtarının Görev Ve Yetkileri
Köy muhtarı köy yasasının 10. maddesine göre köyün başı olarak kabul edilmiş ve köye ait tüm işleri yürütmek, emir vermek yetkisi ile donatılmıştır. Aynı zamanda devlet memuru sayılmıştır.
a) Tarımsal, b) İdari-sosyal c) Mali-parasal d) Dini ve kültürel yapıda konular e) f) olarak 4 ana grupta toplanabilir.
Muhtar köyün tüm yazışmalarından sorumludur. Ayrıca köyde oturan bireylerin yazışmalarında oluşan değişikliklerden gerekli olanlarını zamanında ilgili yerlere duyurmak veya bilgi vermek zorundadır. Örneğin, doğum, evlenme, ölüm gibi olaylara ait işlemleri yürütmek, kredi ve seçmen listelerini hazırlamak, statiksel raporları kaleme alarak, salgın hastalıkları ve suç sayılan durumları bildirmek muhtarın görevleri içindedir. Bunlardan başka muhtar, köyde yasaların egemenliğini ve askere çağrılanları orduya katılmasını sağlamaktan da sorumludur.
Muhtarın en çok yılgınlık duyduğu görevlerden birisi de köy sandığı için vergileri toplamak ve köy sandığını yönetmek zorunda olmasıdır. Muhtar tüm görevlerine karşılık köyün geleneklerine, zenginliğine göre değişmekle birlikte yıllık olarak 300– 2000 TL arasında bir ücret alır.
- Slides: 52