1 KLASINA EKONOMSKA MISAO GLAVNI PREDSTAVNICI Adam Smit

1. KLASIČNA EKONOMSKA MISAO • • GLAVNI PREDSTAVNICI: Adam Smit i D. Rikardo ŠKOLA EKONOMSKOG LIBERALIZMA TRAJE OD 17. DO 19. VIJEKA POLAZE OD PRINCIPA "NEVIDLJIVE RUKE" TRŽIŠTA, BEZ MIJEŠANJA DRŽAVE U UNUTRAŠNJI ŽIVOT • A. SMIT: "SVAKI POJEDINAC NASTOJI ŠTO JE NAJVIŠE MOGUĆE DA UPOSLI SVOJ KAPITAL NA DOBROBIT DOMAĆE PROIZVOD-NJE KAKO BI DOMAĆI DRUŠTVENI PROIZVOD BIO VEĆI"

Nastavak • IZDVAJA TRI NAJVAŽNIJA TRŽIŠTA: – TRŽIŠTE ROBE – TRŽIŠTE RADNE SNAGE – TRŽIŠTE KAPITALA • RAVNOTEŽA MEĐU NJIMA SE USPOSTAVLJA NA BAZI: – NIVOA CIJENA – REALNIH ZARADA – KAMATNE STOPE

2. KEJNSIJANSKA EKONOMSKA TEORIJA • J. M. KEJNS JE TEORIJU KONCIPIRAO 30 -IH GODINA 20. VIJEKA • PROUČAVA ULOGU DRŽAVE U STABILIZACIJI PRIVREDE PUTEM UPRAVLJANJA AGREGATNOM TRAŽNJOM • PRIVREDA NIJE UVIJEK U RAVNOTEŽI - DRŽAVA TREBA DA IMA AKTIVNU ULOGU U PROCESU USPOSTAVLJANJA RAVNOTEŽE • ODBACUJE TEZU DA KAPITALIZAM IMA SAMOREGULACIONI MEHANIZAM - DRŽAVA TREBA DA SPRIJEČI RECESIJU • PO NJEMU NAJOSETLJIVIJE SU INVESTICIJE

Nastavak • PO NJEMU U KRATKOM ROKU PROIZVODNJU I ZAPOSLENOST NAJVEĆIM DIJELOM SE ODREĐUJU NA STRANI TRAŽNJE • MJERE MONETARNE I FISKALNE POLITIKE SE KORISTE ZA OBUZDAVANJE INFLACIJE I PODRČKA RASTA I ZAPOSLENOSTI • KEJNS POSEBNU PAŽNJU POKLANJA: – MONETARNOJ POLITICI (novac, kamata, kredit, formiranje kapitala) – PORESKOJ POLITICI – POLITIKA JAVNIH RASHODA – POLITIKA BUDŽETSKOG DEFICITA I JAVNOG DUGA • OVE MJERE TREBA DA DJELUJU NA PONAŠANJE PRIVATNOG KAPITALA (investicije, zaposlenost, cijene) DA BI SPRIJEČIO ULAZAK KAPITALISTIČKE PRIVREDE U KRIZU, TJ. PAD NACIONALNOG DOHOTKA I PORAST NEZAPOSLENOSTI .

3. OSNOVE MONETARISTIČKOG EKONOMSKOG PRAVCA • JAVLJA SE 40 -IH GODINA 20. V. - ŠKOLA JE VEZANA ZA IME AMERIČKOG EKONOMISTE M. FRIDMANA, POPULARNA 70 IH. . . • PRILIV NOVCA ODLUČUJUĆI ZA RAVNOTEŽU IZMEĐU INVESTICIJA I POTROŠNJE SA JEDNE I DOHOTKA I CIJENA SA DRUGE STRANE • VJERUJU DA PRIVREDA TEŽI KA RAVNOTEŽI - ONI SU ZA MINIMALNU DRŽAVNU INTERVENCIJU • PONUDA NOVCA JE KLJUČNA VARIJABLA U ODREĐIVANJU PRIVREDNE DINAMIKE U KRATKOM ROKU • TEORIJU ZASNIVAJU NA VISOKOM STEPENU KORELACIJE ZAVISNOSTI IZMEĐU PONUDE NOVCA I BRUTO PROIZVODA • MMF I SVJETSKA BANKA SU FUNKCIONISALI NA OVOJ TEORIJI.

4. TEORIJA RACIONALNIH OČEKIVANJA (NOVA KLASIČNA EKONOMIJA) • ŠKOLA RACIONALNIH OČEKIVANJA STOJI NA STANOVIŠTU DA SE PRIVREDNI SUBJEKTI RACIONALNO PONAŠAJU • ONI USPJEŠNO PROCJENJUJU BUDUĆA EKONOMSKA KRETANJA, PRILAGOĐAVAJU SVOJE AKTIVNOSTI U U TU SVRHU KORISTE SVE RASPOLOŽIVE INFORMACIJE • TRŽIŠTE REGULIŠE PONUDU I TRAŽNJU, A NE DRŽAVA • DVIJE KLJUČNE PRETPOSTAVKE RACIONALNIH OČEKIVANJA SU: 1. LJUDI KORISTE SVE DOSTUPNE INFORMACIJE NA BAZI KOJIH DONOSE ODLUKE 2. ZARADE I CIJENE SU PROMJENLJIVE-FLEKSIBILNE • ROBERT LUKAS JE JEDAN OD OSNIVAČA NOVE KLASIČNE ŠKOLE: • TRŽIŠNE PRIVREDE NEMINOVNO PROLAZE KROZ FLUKTUACIJE - MOGU SE UKLONITI POMOĆU FLEKSIBILNE VLADINE POLITIKE • EKONOMISTI RASPOLAŽU NAUČNO PROVJERENIM ZNANJEM KOJE IM OMOGUĆAVA DA ODREDE VRSTU POLITIKE DRŽAVE

Nastavak • HIPOTEZA RACIONALNIH OČEKIVANJA OBUHVATA: A. KONCEPCIJU OČEKIVANJA DA SUBJEKTI GLEDAJU U BUDUĆNOST PRI DONOŠENJU SVOJIH ODLUKA B. KONCEPCIJU RACIONALNOSTI KOJS PODRAZUMJEVA DA PRI TOME NE PRAVE SISTEMSKE GRIJEŠKE • OPŠTI DOPRINOS NOVE KLASIČNE EKONOMIJE SVODE SE NA SLEDEĆE OBLASTI: A. PRIMJENA RAVNOTEŽNOG MODELA B. PRISTUP MAKROEKONOMSKOJ ANALIZI SA STANOVIŠTA MIKROEKONOMIJE-NA OSNOVU PONAŠANJA POJED. SUBJEKATA C. ŠIROKE PRIMJENE HIPOTEZE RACIONALNIH OČRKIVANJA U MAKROEKONOMIJI D. KRITIČNOM PROCJENJIVANJU TRADICIONALNOG PRISTUPA EKONOMSKOJ POLITICI

5. TEORIJA EKONOMIJE PONUDE • NASTALA KRAJEM 70 -IH I POČETKOM 80 -IH GODINA (Bilo je tržište prodavaca a danas je tržište kupaca) • TRI SU TAČKE OVOG TEORIJSKOG PRAVCA: 1. ODSTUPANJE OD KEJNSOVIH POLITIKA UPRAVLJANJA TRAŽNJOM 2. STAVLJANJE AKCENTA NA MOTIVACIJU I EFEKTE PONUDE 3. ZALAGANJE ZA ZNAČAJNO SMANJENJE POREZA • OSNOVNA RAZLIKA IZMEĐU KEJNSIJANACA/NEOKEJNSIJANCA, I PREDSTAVNIKA EKONOMIJE PONUDE, JE ODNOS OVIH ŠKOLA PREMA: • TRŽIŠNOM SISTEMU, • SISTEMU MOTIVACIJA I • PRIVATNOM PREDUZETNIŠTVU.

6. NOVI PRAVCI KEJNSIJANIZMA • EKONOMISTI KOJI SU SE VRATILI KEJNSU OD 1984. GODINE NAZIVAJU SE - NEOKEJNSIJANCI • NAJPOZNATIJI SU G. MANKJU (vodeći) I J. STIGLIC (Nobelovac) • NOVI KEJNSIJANCI POLAZE OD PRETPOSTAVKE DA JE PRIVREDA SLOŽENA ORGANIZACIJA KOJA ZAHTEVA KOORDINACIJU ODLUKA MILIONA DOMAĆINSTAVA I FIRMI • NEZAPOSLENOST JE REZULTAT NEKOORDINACIJE • NOVI KEJNSIJANCI SMATRAJU DA JE NJIHOV OSNOVNI ZADATAK UKLJUČIVANJE NAJNOVIJIH REZULTATA MIKROEKONOMSK ANALIZE.

NASTAVAK • NEDOSTATAKA MIKROEKONOMSKE OSNOVE KEJNSIJANSKE MAKROEKONOMSKE ANALIZE, ODNOSNO ANALIZE AGREGATNE PONUDE BILA JE OSNOVNA KRITIKA KEJNSA OD STRANE NOVE KLASIČNE EKONOMIJE • UPRAVO TU "NEDOSTAJUĆU KARIKU" IZUČAVAJU NEOKEJNS. • NEOKEJN. ISTRAŽUJU RAZLIČITE UZROKE RIGIDNOSTI NADNICA I CIJENA KOJE SPREČAVAJU TRŽIŠNO ŠIŠĆENJE • NOVA KEJNSIJN. MAKROEKONOMSKA ANALIZA JE PROŠIRENA I ANALIZOM TRŽIŠTA KAPITALA • ONI NISU ZA FINO NEGO GRUBO USMJERAVANJE TRAŽNJE • (kako bi se ispoljavao interes pojedinara)

OSNOVE AGRGATNE TRAŽNJE 1. OPŠTE KARAKTERISTIKE SISTEMA NACIONALNIH RAČUNA SNA je makroekonomski sistem prezentacije podataka koja pruža uvid u cjelokupnu ekonomiju, kao i informacije o svakom od institucionalnih sektora u jednoj zemlji. SNA (poslednja revizija 1993. ) i ESA 95 -Evropski sistem računa, pružaju odgovore na sledeća pitanja:

SNA - NASTAVAK • • Ko obavlja ekonomske aktivnosti, Kada se registruju ekonomske aktivnosti, Gde se odvijaju ekonomske aktivnosti, Kako se registruju i prikazuju ekon. aktivn.

INSTITUCIONALNI SEKTORI • • • Nefinansijski sektor Finansijski sektor Sektor države Sektor neprofitnih instit. jedica u službi građ Sektor domaćinstva

DVA NAČINA REGISTROVANJA Ekonomske aktivnosti se registruju na dva načina: • Jedan čine tokovi, a • Drugi stanja Transakcije između instit. jedinica regulišu se ugovorom, a dele se na novčane i nenovčane.

TEKUĆE I KAPITALNE • Kapitalne su one kojima se vrši vlasnička raspodjela i preraspodjela fondova kroz njihovo pribavljanje, sticanje, kupovinu ili prodaju. • Ostale transakcije su tekuće. . .

REZIDENTI I NEREZIDENTI • Sve ekonomske aktivnosti se obavljaju na nekoj teritoriji, pa je zato potrebno razgraničiti rezidente i nerezidente • Mjerilo je centra ekonomskog interesa (poslovni domicil) • Period koji se uzima kao mjerilo obavlj. djelatnosti je 12 mjeseci (klasif. OECD)