1 GAIA IZAKI BIZIDUNAK NOLAKOAK DIREN AURKIBIDEA Erreinuak
1. GAIA IZAKI BIZIDUNAK NOLAKOAK DIREN
AURKIBIDEA -Erreinuak -Antzeko osaera kimikoa -3 Bizi funtzio -Zelulaz osaturik gaude -Zelulak eta zelula motak -Zelulen aurkikuntza -Teoria zelularra
ERREINUAK Izaki bizidunak 5 talde edo Erreinu handitan sailkatzen dira • • • Moneroak Protistoak Onddoak Landareak Animaliak • Ezaugarri komunez ostatuta: • Antzeko osaera kimikoa • Hiru bizi funtzio • Zelulaz osaturik
ANTZEKO OSAERA KIMIKOA Izaki bizidun guztiok antz handiko konposatu kimikoz osaturik gaude. Batzuk ez organikoak dira eta beste batzuk organikoak. • EZ ORGANIKOAK: Molekula bakunak: -ura (%60 -90) izaki bizidunen osaeran - Gatz mineralak. • ORGANIKOAK: Molekula konplexuak karbonoan oinarrituta: - Karbohidratoak - Lipidoak - Proteinak - ADN-a - Bitaminak
HIRU BIZI FUNTZIO • Elikadura: Ingurunetik substantziak hartu energia bihurtu eta hondakinak ezabatu. • Erlazioa: Estimuluak eta erreakzioak izateko. • Ugalketa: Ondorengoak sortzeko duten gaitasuna da.
ZELULAZ OSATURIK GAUDE Zelula izaki bizidunek duten eta bizi funtzioak ditzakeen unitaterik txiena da. Bi izaki mota zelulen kopuruaren arabera • IZAKI ZELULABAKARRA: Hauek, kolonia izeneko banako multzoak osatzen dituzte. • ZELULA ANITZEKO IZAKIAK: Hainbat antolamendu maila: - Ehunik, oraganorik, aparatorik edo sistemarik dute.
ZELULAK ETA ZELULA MOTAK Zelulak mikroskopikoak dira(0, 001 mm-tik-0, 1 mm-ra neurtzen dute) • 2 zelula mota, material genetikoaren arabera: • Prokariotak: -Zitoplasma ADN-an dute -Zelula horma zurruna mintza biltzen du -Finbriak eta flageloak harizpiak dituzte Mintz plasmatikoa: Zelula inguratzen -Erribosomak dira duten organulu bakarrak, bertan, proteinak sortzen dira duen bilkin mehea eta kanpoarekiko substantzia trukea erregulatzen du. • Eukariotoak: -Nukleo izeneko organulu baten barruan dute ADN-a. Zitoplasma: Zelularen barrua betetzen duen likido lodia da. Organulu zelularrak ditu, -Mota askotako organuluak (erribosomak, zelularen funtzioak betetzen dituzte mitokondrioak…) egiturak. -Landareen zelulak kloroplastoa eta bakuoloa dute. Material genetikoa(ADN-a): Zelularen -Animalien zelulak zentriolo izeneko organuluak jarduera kontrolatzen duen zintz dituzte, zioloak eta flageloak ( zelulen itxurako substantzia. mugimendua eragiten dituzte harizpiak )eratzen direnean. 3 oinarrizko egitura:
ZELULEN AURKIKUNTZA • Zelulak biziaren oinarrizko unitateak dira, izaki bizidunak zelulaz osaturik gaude. Robert Hoocke kortxozko laminetan latinezko <<cella>> itzetik dator eta zelula izena eman zion.
TEORIA ZELULARRA XIX. Mendean, kalitate hobeto mikroskopioak egiteari esker, zenbait zientzialarik egitura zelularrak deskribatu zituzten • Zelula izaki bizidunen egiturazko unitatea da. Hau da, izaki bizidun guztiak zelulaz osatuta daude. • Zelula izaki bizidunen unitate funtzionala da. Alegia, izaki bizidunek duten eta bizi funtzioak dituen zatirk txikiena da. • Zelula izaki bizidunen jatorrizko unitatea da. Hau da, zelula guztiak beste zelula batetik dator.
EGILEAK KARLA AINHOA R ALAZNE
- Slides: 10