1 Een alternatieve AOV Rotary Servaas Houben 3

1 Een alternatieve AOV? Rotary Servaas Houben 3 oktober 2016

2 Disclaimer De inhoud van deze presentatie is niet de officiële mening van ENNIA. De informatie en opinie in deze presentatie ligt volledig bij de presentator.

3 Agenda 1. Langer leven en de impact op AOV 1. Ontwikkelingen rente 2. Ontwikkelingen sterfte 3. AOV projecties 2. Standaard oplossingen 1. Verhogen pensioenleeftijd 2. Conditioneren 3. Alternatieven 1. Uitkeringshoogte of duur op SES factoren 2. Fiscalisering uitkering 3. Premie overheveling

4 1. Langer leven en de impact op de AOV 1. 1 Ontwikkelingen rente – wereldwijd

5 1. Langer leven en de impact op de AOV 1. 1 Ontwikkelingen rente – Curacao • Situatie ex-NA is lastig te voorspellen: ▫ Nederland koopt staatsobligaties op ▫ ->Geen liquide markt ▫ Onduidelijk wat er gebeurt als huidige overeenkomst afloopt ▫ Rendement na 1010 laag

6 1. Langer leven en de impact op de AOV 1. 2 Ontwikkelingen sterfte – Census 2012

7 1. Langer leven en de impact op de AOV 1. 2 Ontwikkelingen sterfte – Census 2012

8 1. Langer leven en de impact op de AOV 1. 2 Ontwikkelingen sterfte – wereldwijd Bron: World Bank

9 1. Langer leven en de impact op de AOV 1. 2 Ontwikkelingen sterfte – extreme trends Bron: World Bank

10 1. Langer leven en de impact op de AOV 1. 2 Ontwikkelingen sterfte – sterfte onderzoeken • Lokale onderzoeken bevestigen wereldwijde trend langer leven: ▫ Buck ▫ CBS ▫ Milliman Bron: World Bank

11 1. Langer leven en de impact op de AOV 1. 3 AOV projecties

12 2. Standaard oplossingen 2. 1 Verhoging pensioenleeftijd • Geleidelijke verhoging in lijn met levensverwachting (Barbados) • Bij omslag nog steeds issue als er te weinig werkenden zijn • Stijgt levensverwachting in zelfde mate voor: ▫ Mannen en vrouwen? ▫ SES groepen?

13 2. Standaard oplossingen 2. 1 Verhoging pensioenleeftijd Source: Demographic research

14 2. Standaard oplossingen 2. 1 Verhoging pensioenleeftijd – impact SES factoren Bron: OECD 2013

15 2. Standaard oplossingen 2. 2 Conditioneren • Geld in het land houden ▫ Hoe effectief (TAC rapport)? ▫ Stimuleren boom en busts? ▫ Mensen “gepakt” die niet meer kunnen stemmen -> Curacao betrouwbare partner? • Hoogte uitkering in lijn met koopkracht peil ▫ Wat te doen met duurdere landen • Gelijkheids beginsel • Zijn alle verhuizingen vrijwillig?

16 3. Alternatieven 3. 1 Uitkering gekoppeld aan SES factoren • Heterogene verzekerings groepen leiden tot subsidiering tussen deelnemers ▫ Terecht dat hoger opgeleiden hebben betere banen en hoger salaris, en ontvangen ook langer pensioen? ▫ Wat te doen met factoren waarop mensen geen invloed hebben (geslacht)?

17 3. Alternatieven 3. 2 Fiscalisering • Premiebetaling AOV na leeftijd 65 • AOV uitkering verlagen in lijn met inkomen uit pensioen via werkgever

18 3. Alternatieven 3. 3 Premie overheveling • Deel AOV premie gebruiken voor extra pensioen opbouw via werkgever ▫ Risico spreiding overheid en private sector • Voordelen kapitaal dekking stelsel: ▫ Geld rendeert ▫ “Gedwongen” sparen ▫ Geen subsidies tussen generaties

19 3. Conclusie: innovatie vereist

20 Referenties • Barbados pensioen leeftijd, http: //www. nis. gov. bb/pensioners/? page=Gen. Page&subsection=Old%20 Age%20 Contributory%20 Grant/Pension • Buck consultants, Update mortality study 2015, http: //buckconsultants. cw/augustus-2015 -update-sterfteonderzoek-1, August 2015 • Curiel R, Houben S, Slotje A, Verplicht pensioen op Curacao, http: //www. agai. nl/download/30099 -23 -5 -art. Curiel%2 BHouben%2 BSlottje. pdf, http: //www. vbcuracao. com/website/index. php? option=com_docman&task=doc_ download&gid=67&Itemid=57, mei 2016 • Curiel R, Houben S, Oosterwaal K, Een alternatieve AOV? , http: //www. vbcuracao. com/website/index. php? option=com_docman&task=doc_ download&gid=70&Itemid=57, VBC nieuwsletter augustus 2016 • Houben S, Hoe om te gaan met langer leven? , SVB, 1 juni 2016 • Houben S, Longevity in the Caribbean - the end of la dolce vita? , The European Actuary, October 2015 • Martina S, Building the future, Guardian Pensioen en Bedrijvendag, 27 mei 2016

21 About me Servaas Houben is heading the actuarial team of ENNIA in Willemstad, Curacao. He studied econometrics in the Netherlands and worked in life insurance for the first four years of his career. Thereafter, he worked in Dublin and London. Besides actuarial, Servaas completed the CFA and FRM qualifications, and regularly writes on his blog, for CFA digest and (actuarial) magazines. Email: servaashouben@gmail. com Blog: http: //actuaryabroad. wordpress. com