1 50 Tolerancja ekologiczna organizmw Nisza ekologiczna Kady

1. 50. Tolerancja ekologiczna organizmów

Nisza ekologiczna ¢ Każdy organizm ma swoje specyficzne miejsce życia – siedlisko, które możemy utożsamiać z adresem. ¢ Sposób, w jaki organizm danego gatunku żyje w środowisku, tzn. jak je wykorzystuje, jak się w nim zachowuje, jak się do niego przystosowuje, określa nisza ekologiczna. ¢ Nisza ekologiczna to wszystkie wymagania i potrzeby życiowe danego organizmu. ¢ Niszę ekologiczną możemy utożsamiać z wykonywanym zawodem. ¢ Nisza określa wpływ organizmu na czynniki środowiskowe oraz sposób korzystania ze środowiska.

Czynniki środowiskowe Abiotyczne: ¢ temperatura, ¢ woda, ¢ ciśnienie, ¢ światło, ¢ kwasowość gleby, ¢ zasolenie wody. Biotyczne: ¢ konkurencja, ¢ pasożytnictwo, ¢ drapieżnictwo, ¢ symbioza. Czynniki, które wywierają niekorzystny wpływ na organizmy, stają się czynnikami ograniczającymi.

Tolerancja ekologiczna ¢ Czynniki środowiskowe w przyrodzie wykazują dosyć dużą zmienność. ¢ Organizmy wykształciły zdolność przystosowania się do zmiennych warunków środowiska. ¢ Zdolność do przystosowania się do zmian danego czynnika nazywamy tolerancją ekologiczną. ¢ Przedział wartości danego czynnika, w obrębie którego organizm bytuje i utrzymuje swoje funkcje życiowe określamy jako zakres tolerancji ekologicznej na dany czynnik.

Zakres tolerancji ¢ ¢ Zakres tolerancji jest określany przez dwie wartości skrajne działającego czynnika: l najniższą – minimum. l najwyższą – maksimum. Przekroczenie tych wartości powoduje śmierć organizmu. W obrębie zakresu tolerancji znajduje się strefa środkowa – optimum. Optimum są to najkorzystniejsze dla funkcjonowania organizmu wartości danego czynnika.

Zakres tolerancji ¢ Zakres tolerancji ekologicznej decyduje o rozmieszczeniu geograficznym gatunków na Ziemi. ¢ Głównymi czynnikami ograniczającymi rozmieszczenie roślin i zwierząt są: ¢ ¢ ¢ l temperatura, l wilgotność, l światło, l zasolenie, l substancje odżywcze. Każdy z tych czynników może działać z innym natężeniem i jego wpływ na osobniki może być różny. Mówimy, że organizmy są bardziej lub mniej tolerancyjne na zmiany w środowisku. Tolerancja organizmu może być duża w stosunku do jednego czynnika, a mała wobec innego.

Podział organizmów ze względu na zakres tolerancji Eurybionty Stenobionty ¢ są to organizmy o szerokim zakresie tolerancji, ¢ ¢ łatwiej przystosowują się do środowiska, ¢ ¢ mogą żyć w warunkach dużej zmienności czynników środowiskowych, ¢ mają rozległy zasięg geograficzny. Wróbel – eurybiont ze względu na temperaturę ¢ są to organizmy o wąskim zakresie tolerancji, mają ograniczone możliwości przystosowywania się do zmiennych warunków środowiska, ich zasięg geograficzny jest niewielki. Wrzos – roślina kwasolubna

Bioindykatory ¢ Gatunki o wąskim zakresie tolerancji wobec jednego czynnika środowiska (stenobionty) są wykorzystywane przez człowieka jako gatunki wskaźnikowe. ¢ Ich występowanie świadczy o obecności lub działaniu określonego czynnika. ¢ W praktyce biowskaźniki (bioindykatory) wykorzystuje się także do określania stanu środowiska, stopnia jego zanieczyszczenia.

Porosty w służbie ochrony środowiska: ¢ Pierwszym przyrodnikiem, który zauważył związek między wymieraniem porostów w miastach a dużym stężeniem toksycznych substancji w powietrzu, był William Nylander, który prowadził obserwacje w Paryżu. Pracę na ten temat opublikował w 1866 roku. Od tego czasu wykorzystywano porosty jako bioindykatory, zwłaszcza w miastach i w pobliżu dużych zakładów przemysłowych. ¢ Dziedzinę wiedzy przyrodniczej, która się tym zajmuje, nazwano lichenoindykacją. ¢ Opracowano różnorodne metody badań lichenoindykacyjnych, wykorzystujących głównie porosty nadrzewne. Na szczególną uwagę zasługują tzw. skale porostowe. Na podstawie obserwacji oraz badań laboratoryjnych tworzy się grupy gatunków porostów o podobnej wrażliwości na konkretny związek chemiczny (najwięcej takich opracowań dotyczy dwutlenku siarki). Nanosząc na mapę informacje dotyczące występowania poszczególnych gatunków, można wyznaczyć rejony, w których stężenie danego związku w powietrzu jest wysokie. ¢ Okazało się, że obserwacje porostów dają często wyniki porównywalne z analitycznymi metodami badania czystości powietrza i są ich cennym uzupełnieniem. Mimo że porosty często wyglądają niepozornie, warto zwracać na nie uwagę. Te same zanieczyszczenia, które je niszczą, szkodzą również ludziom! http: //www. zycieaklimat. edu. pl/index/? id=1 ff 1 de 774005 f 8 da 13 f 42943881 c 655 f

Dlaczego właśnie TE porosty: ¢ Proponujemy obserwacje występowania dwóch gatunków porostów nadrzewnych: pustułki pęcherzykowatej i złotorostu ściennego. ¢ Oba gatunki są „przeciętnie” odporne na dwutlenek siarki (SO 2), różnią się natomiast wymaganiami, jeśli chodzi o tlenki azotu (NOX). ¢ Złotorost ścienny należy do porostów nitrofilnych, czyli „lubiących azot” i woli miejsca o stosunkowo dużym stężeniu NOX. ¢ Natomiast na pustułkę pęcherzykowatą nawet niewielkie stężenia NOX działają szkodliwie. Pustułka pęcherzykowata (Hypogymnia physodes) Złotorost ścienny (Xanthoria parietina)

Zadania 1. Zakres tolerancji ekologicznej dla danego czynnika ograniczony jest przez: a)optimum, b)medium, c)minimum i maksimum. 2. Na podstawie analizy wykresu zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Zasadowy odczyn gleby można ustalić za pomocą: a) tylko rośliny A. b) tylko rośliny B. c) tylko rośliny C. d) rośliny A i B.

Zadania 3. Bioindykatory to organizmy, które: a) mają szeroki zakres tolerancji ekologicznej. b) występują w różnych środowiskach. c) świadczą o korzystnym wpływie środowiska na człowieka. d) mają wąski zakres tolerancji ekologicznej. 4. Wyjaśnij, jakich informacji dostarczy nam obserwacja występowania pustułki pęcherzykowatej. 5. Znajdź w źródłach internetowych dwa przykłady organizmów, wykorzystywanych jako wskaźniki czystości wód.