1 2 HAFTA ENM 108 Bilgisayar Destekli Teknik

1 -2 HAFTA ENM 108 Bilgisayar Destekli Teknik Resim Yrd. Doç. Dr. İnan KESKİN inankeskin@karabuk. edu. tr, inankeskin@gmail. com KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

Dersin Amacı Bilgisayar destekli çizim, günümüz tasarımcılarına hem maliyet hem de zaman kazandıran, yapılan çizimlerin çok daha kesin olmasını sağlayan, 3 B modellemede ise klasik yöntemlerle imkansız olabilecek türde görsellikleri oluşturabilmeye olanak tanıyan, modern tasarımın ayrılmaz bir parçasıdır. Auto. CAD, 1964 başlayan serüvenin 1982’den beri sektörün en önde gelen yazılımı olmuştur. Bu derste en temel komutlardan başlayarak Auto. CAD 2014’u kullanmak için gerekli olan beceriyi kazandırmak amaçlanacaktır.

Neden Bilgisayar Destekli Çizim Günümüzde bilgisayar her alanda kullanılmaktadır. Bilgisayarın yaygın kullanımı onu tanımayı, etkin olarak kullanmayı ve yaşamımıza katmayı zorunlu hale getirmiştir. Ülkemizde ve dünyada birçok alanda işsizlik olmasına rağmen, bilgisayarla ilgili alanlarda az veya çok bilgi ve becerisi olanlar için işsizlik sorunu daha az gibi bu alanda yetişmiş insan gücüne oldukça ihtiyaç vardır. Hızla gelişen bilgisayar teknolojisi teknik çizimler içinde yerini almış ve bilgisayar desteği ile çizim yapabilen çizim programları geliştirilmiştir. Bu alanda; tasarım, çizim, hesap, analiz, modelleme, planlama gibi birçok amaca yönelik paket programlar bulunmaktadır. Artık Bilgisayarlı çizim hızlı üretim gerektiren zamana karşı yarışılan durumlarda kaçınılmazdır.

CAD Tanımı CAD, İngilizce “Computer Aided Design” kelimelerinin baş harflerinin birleştirilmesinden oluşmuştur. “Bilgisayar Destekli Çizim” veya “Bilgisayar Destekli Tasarım” anlamına gelmektedir. Dünyada ilk defa 1964 yılından itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Birçok amaçlı CAD programları vardır. Örneğin Auto. CAD, Solid. Works, 3 d. Max, Landscape Design, Archi. CAD, Home. Design, Steel. CAD, Ide. CAD vb. Bilgisayar destekli çizim, teknik resim çiziminde bilgisayar desteğinin kullanılmasıdır. Bilgisayar destekli çizimin çok geniş imkânlar sunması, çizimi ve tasarımı kolaylaştırması, süre olarak kısaltması, çizimin hızlanmasına ve çeşitlenmesine ve yeni boyutlar kazanmasına imkân sağlamaktadır.

CAD İçin Gerekli Donanım Auto. CAD 2014 programını kurmak için bilgisayarınızın, programın ihtiyaç duyduğu en az donanım özelliklerine ya da daha fazla özelliklere sahip olması gerekir. Auto. CAD 2014’nu ağırlıklı olarak 2 B (iki boyutlu) çizim oluşturmak için kullananlar için sistem gereksinimi: • • • Intel® Pentium® IV işlemci veya AMD Athlon™ 64 işlemci 2 GB bellek-RAM (4 GB önerilir) 6 GB boş disk alanı kurulum için 1024 x 768 32 bit renkli görüntü aygıtı Microsoft Internet Explorer 7. 0 veya sonrası Microsoft® Windows® XP Professional veya Home Edition (SP 1 veya SP 2)

CAD Programı Kurulumu • Auto. CAD'i kurmayı düşündüğünüz dizinin, Windows sistem dosyalarının olduğu dizinin ve sistem kayıtları dizininin yazmaya karşı herhangi bir engeli olmadığını kontrol edin. • Auto. CAD yazılımı ile birlikte gelen ve bir çıkartma şeklinde paketin iç kapağında bulunan seri numarası kurulum sırasında sorulacaktır. • Çalışan bütün uygulamaları kapatın. • Sistemde aktif halde herhangi bir antivirüs yazılımı varsa pasif hale getirin. • Sisteme yönetici (administrator) hakları ile giriş yapın.

CAD Programı Kurulumu

666 -6969 -001 F 1

Kurulum yapılıyor

CAD ile Çalışmanın Avantajları CAD yazılımları, oluşturulan çizimleri kaydetme ve kaydedilen çizimleri tekrar programda açarak bir takım değişikler yapılabilmeye olanak tanır. CAD yazılımları arasında çeşitli uzantılarda (dwg, dxf, IGES, SAT vb. ) dosya alıp, dosya gönderme işlemleri rahatlıkla yapılır. Bu yazılımlarla bir takım hesaplama işlemleri (alan, çevre, ağırlık merkezi, kütle, hacim, atalet momenti, vb. ) çok kolay ve hassas bir şekilde yapılabilmektedir Oluşturulan taslaklar (çizgi, eğri, çember, dikdörtgen, vb. ) 2 ve 3 boyutlu şekillere dönüştürülebilinir. Hazırlanan 3 boyutlu modellerle montaj grupları elde edilebilinir ve çeşitli görünüşleri çıkartılabilinir.

Auto. CAD’ in Etkin Olarak Kullanılacağı Başlıca Sektörler ü ü ü Mimarlık, iç mimarlık ve inşaat (AEC) Makine/mekanik (MCAD) Tesis tasarımı ve GIS Endüstri tasarımı Çoklu ortam (mutunedia)

Çizim Araçları, Kağıt boyutları Teknik resim için kullanılan çizim araçları (Cetvel, gönye, pergel, şablon, kağıt, kalem vs) artık günümüzde hızla yerini bilgisayarlara bırakmaktadır. Çizim kâğıtları çeşitli adlar altında standartlaştırılmışlardır. Türk Standartları Enstitüsü’nün kabul ettiği ISO 216 kâğıt standart sisteminde kâğıtların yükseklik/genişlik oranı √ 2 ‘ye eşittir. Böylece bir kâğıt uzun kenarından iki eşit parçaya bölündüğünde yükseklik/genişlik oranı değişmemektedir.

Kağıt boyutları Ülkemizde teknik resimde A serisi kâğıtlar kullanılmaktadır Kagıt Ölçüleri

Çizgi tipleri, Yazı tipleri Teknik resimde kullanılan yazı tipi 75 derece eğimli daha çok Arial formatına benzeyen bir yazı tipidir. Küçük harfle yazarken üst kısımdaki uzantılar 2 birim, harflerin bulunduğu kısım 5 birim, aşağı kısımda kalan uzantılar ise yine 2 birim olacak şekilde ayarlanır. Auto. CAD gibi programlar ile yazı yazarken bu kurallara uyulmaz. Bunun yerine italik Arial yakın bir font kullanılırsa aynı görüntüyü sağlayacaktır.

Anted Parça resmi üzerinde gösterilemeyen bazı bilgiler, yazı alanı veya antet dediğimiz çizelgelere yazılır. Teknik resimlerin idari ve teknik yönden tanıtılması ve pratik olarak kullanılabilmesi amacıyla yeterli bilgileri taşıyan en az 170 mm uzunluğunda ve en az 15 mm yüksekliğinde olan, dikdörtgen biçiminde bir çizelgedir. Yazı alanı (anted), resim kâğıtlarının daima sağ alt köşelerinde ve çerçeve çizgisine bitişik olarak çizilir.

Ölçek Teknik resim çizilirken kullanılan boyutların, resmi çizilen parçanın gerçek boyutlarına oranına ölçek adı verilir. Çizim yapılırken parçanın gerçek boyutları kullanılıyorsa resmin ölçeği 1: 1 dir. Büyütme ve küçültmeler için kullanılan standart ölçek değerleri şu şekildedir: Büyütmeler için: 2: 1, 5: 1, 10: 1, 20: 1, 50: 1, 100: 1, 200: 1, 500: 1, 1000: 1 Küçültmeler için: 1: 2, 1: 5, 1: 10, 1: 20, 1: 50, 1: 100, 1: 200, 1: 500, 1: 1000 Ölçek kullanımında şu hususlara dikkat edilmelidir: • Açıların çiziminde ölçek kullanılmaz. • Ölçek kullanılarak çizilen resimlere konulan ölçülerde parçanın gerçek boyutu yazılır. • Parçanın kısmi bir ayrıntısını daha iyi gösterebilmek için kısmi ölçek kullanılabilir. Bu durumda ilgili kısım dairesel bir eksen çizgisi içine alınarak ve X, Y, Z harfleri kullanılarak belirtilir. Bu bölge resmin yan tarafında daha büyük bir ölçekle yeniden çizilir.

Geometrik Şekillerin Çizimi Birçok geometrik şekli masa başında çizim araçları kullanarak, yada bilgisayarda Auto. CAD gibi programlarda çizmek kolaydır. Örneğin bir doğruya dik çıkmak basit bir gönye yardımı ile ya da bilgisayarda Perpendicular komutu ile çizilebilir. Fakat aynı işlemleri bir Fabrikada büyük bir sacın üzerinde yapmak ya da bir açık arazide metrelerce bir alan üzerinde yapmak kolay değildir. Bu tür işlemler içine eğer elimizde gelişmiş lazer ölçüm yada topografya araçları yok ise bunu bir ipin ucuna bağlanmış sivri uçlu bir markalam aracı (çivi gibi) ve metre kullanarak yapmak mümkündür. İşte bu tür yerlerde kullanmak üzere aşağıdaki yöntemleri öğrenmemiz yeterli olacaktır.

Doğru Çizimi Belirlenen uzunlukta cetvel yardımı ile bir doğru parçası çizilir ve uç noktaları A ve B olarak adlandırılır. T cetveli ve gönye gibi çizim malzemeleri kullanarak kaydırma yöntemi ile AB doğru parçasına paralel doğrular çizilebilir

Doğrudan Dikme Çıkmak: 1. AB doğrusu verilen ölçülerde çizilir. 2. Dik çıkılmak istenen noktadan doğruya A ve B yönünde pergel yardımı ile iki yay çizilerek C ve D noktaları bulunur. 3. Pergel biraz daha açılarak C ve D noktaları merkez olmak üzere doğru üzerinde kesişecek şekilde iki yay çizilir ve E noktası bulunur. 4. E noktası ile O noktası birleştirildiğinde AB doğru parçasına dik çıkılmış olur.

Doğruya Paralel Çizmek: P noktası merkez alınarak herhangi bir a yayı çizilir D noktası bulunur. Pergelin ayarı bozulmadan D noktasından b yayı çizilerek C noktası bulunur. Pergel CP kadar açılıp D noktası merkez alınarak daire çizilir böylece a yayını kesen E noktası bulunur. Daha sonra P ve E noktaları birleştirilerek AB doğrusuna paralel doğru bulunur.

Doğruyu Eşit Sayıda Parçaya Bölmek: 1. Verilen ölçülerde AB doğrusu çizilir 2. AB doğru parçasının altına ya da üstüne olacak şekilde istenilen bir açıda yardımcı bir d doğrusu çizilir 3. Doğru parçası kaça bölünecekse d doğrusu üzerinde pergel yardımı ile o kadar işaret konur 4. En sonunda işaretlenen C noktası ile B noktası birleştirilir 5. Çizim araçları yardımı ile BC noktasına paralel doğrular çizilerek AB doğrusu istenilen parçaya bölünmüş olur

Daire içine Düzgün Üçgen Çizimi 1. İlk önce O merkezli birbirine dik iki eksen çizilir 2. Pergel, O merkezli olmak üzere istenilen genişlikte açılarak bir daire çizilir ve daire ile eksen birleşim noktaları A, B, C, D olarak adlandırılır. 3. Pergelin açıklığı bozulmadan D merkezli olmak üzere bir yay çizilir. Yay ile dairenin kesiştiği noktalar E ve F olarak adlandırılır. 4. C ve E noktaları birleştirilir. 5. C ve F noktaları birleştirilir. 6. E ve F noktaları birleştirildiğinde eşkenar bir üçgen ortaya çıkacaktır

Daire içine Düzgün Dörtgen Çizimi 1. İlk önce birbirine dik iki eksen çizilir. 2. Pergel, O merkezli olmak üzere istenilen genişlikte açılarak bir daire çizilir ve daire ile eksen birleşim noktaları A, B, C, D olarak adlandırılır. 3. Pergel, B-D aralığı kadar açılır. Pergelin açıklığı bozulmadan B ve C noktalarından dairenin dışında birer yay çizilir. Yayların birbirini kestiği nokta E olarak adlandırılır. 4. E ve O noktalarından geçecek şekilde daire boyunca cetvelle bir doğru çizilir. 5. Aynı şekilde pergel açıklığı bozulmadan A ve C noktalarından dairenin dışında bir yay çizilir. Kesişen nokta F olarak isimlendirilir. 6. F ve O noktalarından geçecek şekilde daire boyunca cetvelle bir doğru çizilir. Çizilen doğruların daireyi kestikleri noktalar birleştirildiğinde eşkenar bir dörtgen ortaya çıkacaktır

Daire içine Düzgün Beşgen Çizimi 1. Birbirine dik çizilen iki eksen üzerine istenilen yarıçapta pergel açılarak O merkezli bir daire çizilir. Dairenin eksen üzerinde kesiştiği noktalar A, B, C, D olarak adlandırılır 2. Pergel açıklığı bozulmadan B noktasına tutularak bir yay çizilir. Yayın daireyi kestiği noktalar, E ve F olarak adlandırılır. E ve F noktalarını birleştiren bir doğru çizilir. Doğrunun ekseni kestiği nokta S olarak adlandırılır 3. Pergel S-C aralığı kadar açılarak S merkezli bir yay çizilir. Yayın ekseni kestiği nokta T olarak adlandırılır 4. Pergel T-C aralığı kadar açılarak C merkezli bir yay çizilir. Yayın daireyi kestiği noktalar, I ve K olarak adlandırılır 5. Pergel açıklığı bozulmadan I ve K merkezli daireyi kesen birer yay çizilir. Yayın daireyi kestiği noktalar, M ve N olarak adlandırılır 6. C, I, M, N ve K noktaları birleştirildiğinde eşkenar bir beşgen ortaya çıkar

Daire içine Düzgün Beşgen Çizimi Birbirine dik çizilen iki eksen üzerine pergel açılarak istenilen yarıçapta O merkezli bir daire çizilir. Dairenin eksen üzerinde kesiştiği noktalar A, B, C, D olarak adlandırılır Pergel, açıklığı bozulmadan B noktasına tutularak bir yay çizilir. Yayın daireyi kestiği noktalar E ve F olarak adlandırılır Pergel açıklığı bozulmadan A noktasına tutularak bir yay çizilir. Yayın daireyi kestiği noktalar G ve H olarak adlandırılır G, A, H, F, B ve E noktaları cetvel yardımı ile birleştirildiğinde daire içinde düzgün bir altıgen oluştuğu görülür

Auto. CAD, Temel İşlemler, Çizime Başlama Masa üzerindeki Auto. CAD 2014 simgesini çift tıklamak Windows’un Start (Başlat) menüsünde Autodesk klasöründen Auto. CAD 2014 programını seçmek • Mevcut bir Auto. CAD çizimini çift tıklamak • Start menüsünden Run (Çalıştır) komutunu verip, komut satırına acad yazmak Auto. CAD ilkez çalıştırıldığında, İnitial setup iletişim kutusu ekrana gelir ve programı kullanacağınız meslek türünü seçmenizi ister. Bu seçenek atlanırsa Options (Seçenekler) penceresindeki User Preferences (Kullanıcı Tercihleri) sekmesinden de erişebilirsiniz. • • Kurulum sonrasında, Auto. CAD’in 2014 sürümüne ait yenilikleri animasyon halinde tanıtan bir gösteriyi izleme olanağınız olur

Auto. CAD Arabirimi Yazılım başlatıldığında görünecek öğeler o anda aktif olan çalışma alanında bulunan öğelerdir. Auto. CAD 2014’ da çalışma alanları yapılacak çizim türlerine göre özelleştirilmiştir. Varsayılan olarak Auto. CAD’de 4 çalışma alanı vardır. • 2 D Drafting and Annotation (2 B çizim ve açıklama) • 3 D Modelling (3 boyutlu katı modeleme) • Auto. CAD classic • İnitial setup workspace (ilk kurulum çalışma alanı)

Auto. CAD Arabirimi Gerçekte Auto. CAD, iç içe beş pencereden oluşur: 1. Ribbon veya açılır menüleriyle, paletleriyle, durum çubuğuyla Auto. CAD penceresi. Seçilen arabirime göre ribbon veya menü çubuğu görüntülenir. Araç çubukları Auto. CAD classic çalışma ortamında yer alır. 2. Yatay ve dikey kaydırma çubuklarıyla artı şeklindeki imleciyle içinde çizim yapılan çizim penceresi 3. Komut girmek ve Auto. CAD’in sorularına yanıt vermekte kullanılan Auto. CAD komut penceresi veya satırı 4. Komut geçmeyi veya başka işlemleri hızlandıran Menü Tarayıcısı 5. Normal zamanlarda görünmeyen ve klavyeden F 2 tuşuna basıldığında ekrana gelen metin penceresi

Auto. CAD Arabirimi Auto. CAD penceresi-Ribbon (Şerit) Quick Access Toolbar (Hızlı Erişim Araç Çubuğu) Info. Center (Bilgi Merkezi) Application Menu (Yazılım Menüsü) İlk kez Auto. CAD 2009 sürümünde karşılaştığımız Şerit, artık her zaman olduğundan daha pratik Status Bar (Durum Çubuğu) ölçek çubuğu

Quick Access Toolbar (Hızlı Erişim Araç Çubuğu) Ekranın enalt bölümünde bulunan durum çubuğu üzerinde, ilk bakışta koordinat sayacı ve hemen sağında 10 adet önemli çizim yardımcısının düğmeleri bulunmaktadır. Çift tıklayarak etkinleştirilir. Etkin olanların simgeleri renkli etkinliğini yitirdiklerinde ise renksizdirler

Auto. CAD Arabirimi Çizim penceresi çizim yapmayı kolaylaştırmak için çok değerli iki öğeye olan yaty ve düşey kaydırma çubuklarına sahiptir. Çizim penceresi tek bir tek çizim alanından oluşmaz, altta üç adet sekme ayıracından meydana gelir. Bunlardan ilki “Model” diğerleri “Layout 1” ve “Layout 2” dir. Model görünümü, esas çizim ortamıdır. Layout görünümleri ise çizim bittikten sonra pafta düzeni yapmaya yarayan ortamlardır.

Auto. CAD Arabirimi Komut penceresi; CTRL 9/Tools_Command line Komut satırı üzerinde sağ tılandığında ekrana gelen kısayol menüsünde yer alan “Recent Comands” komutu son kullanılan komutların listesini imlecin uçunda gösterir. Aynı işlemi, ekran üzerinde hiçbir komut verili değilken kısa yol menüsü açılarak da yapılır Komut penceresi çizim içinde bir palet gibi taşınabilirken, saydam hale de getirilerek çizim alanı genişletilmiş olur.

Auto. CAD Arabirimi Menü tarayıcısı

Auto. CAD Arabirimi Metin penceresi (text window) aynı komut penceresi gibi, verilen tüm komutların ve açıklamalarının kaydını tutar. Klavyeden F 2 tuşunu kullanarak dilenildiği zaman görüntülenip gizlenir. • Metin penceresinin içeriği son komut hariç değiştirilemez • Metin penceresine panodan yapıştırma yaptığınızda, eğer birden fazla satır varsa, yalnızca ilk satırın yapıştırılmasına izin verir.

Dosyalama İşlemleri Auto. CAD’ de Çalışma Sayfası Açmak

Seçilen dosyanın bir sureti de Preview (önizleme) kutusunda görülebilir. Dosyalar herhangi bir değişiklik yapmak maksadıyla değilde yalnızca gözden geçirmek için açılacaksa Open düğmesinin altındaki Open Read Only (Salt Okunur Aç) komutu kullanılır. Auto. CAD tarafından açılan dosyalar; • Drawing (*. dwg): Standart Auto. CAD çizim dosyası • Standards (*. dws): Auto. CAD’in satandartları denetleyicisi ve uygulayıcısı olarak çalışan dosya formatı. • DXF (*. dxf): Auto. CAD’in başka programlarla dosya alışverişinde kullandığı evrensel dosya formatı • Drawing Template (*dwt): Çizim şablonu dosyası

Dosyalama İşlemleri Auto. CAD’i Kapatma Dosyaları Kaydetmek (Save ve Save As) Ayrıca kaydedilen bir dosya belirli aralıklarla otomatik olarak da kayıd edilebilmektedir. Bunu için Options menüsündeki Open and Save butonu kullanılır

Dosyaları Kaydetmek (Save ve Save As)

Dosyaları Kaydetmek (Save ve Save As)

Dosyalama İşlemleri Dosya Alışverişi Bu kavram, Auto. CAD ortamının diğer yazılımlardan veri almasını ve onlara veri yollamasını ifade eder. • Metafile (*wmf): tüm Windows yazılımlarının kulanabildiği, görüntüyü çizgisel olarak saklayabilen dosya formatıdır. • ACIS (*. sat): ileri düzey katı model (solid) nesne verilerinin paylaşım standartıdır. • 3 D Studio (*. 3 ds): Autodesk’in rendering ve animasyon yazılımı Studio Max’ın kullandığı dosya formatıdır. • micro. Station DGN (*. dgn): genel amaçlı çizim programı Bently Micro. Station programının dosya formatıdır. • ALL DGN (*. *): tüm DGN uzuntılı dosyaları kapsar. • • • 3 D DWF (*. dwf): üçboyutlu izleme dosyası (Design Review ile açılır) 3 D DWFx (*. dwfx): üç boyutlu bir diğer izleme dosyası (Windows Vista ile açılır) Metafile (*wmf): tüm Windows yazılımlarının kulanabildiği, görüntüyü çizgisel olarak saklayabilen dosya formatıdır. ACIS (*. sat): ileri düzey katı model (solid) nesne verilerinin paylaşım standartıdır. Litography(*. stl): stereolitografi katı model nesnesi Encapsulated (*. eps): Encapsulated Post. Script. DXX Extract (*dxx): aattribute bilgileri içeren DXF Bitmap (*. bmp): bitmap Block (*dwg): auto. CAD blok nesnesi V 8 DGN (*dgn): bentley Micro. Station v 8 V 7 DGN (*dgn): bentley Micro. Station v 7

F İşlev Tuşları