0 1 YA DNEMINDE BESLENME ANNE ST VE
0 -1 YAŞ DÖNEMINDE BESLENME
ANNE SÜTÜ VE ÖNEMI Beslenmenin ilk amacı, yaşamı devam ettirmektir. Yaşamın normal ve arzu edilen düzeyde olabilmesi için beslenmenin, büyümeyi ve gelişmeyi de sağlayacak özellikte olması gerekir
Bebek kendi ihtiyaçlarını karşılayamaz. Bebeğin sağlıklı bir şekilde büyüyüp gelişebilmesi, ancak anne ile bebek arasında karşılıklı ilgiye dayanan başarılı bir beslenme ile sağlanır.
Emzirme, anne ile bebek arasındaki duygusal bağı güçlendirir ve sağlıklı bir ilişki kurulmasını sağlar. Anne sütü her zaman kullanıma hazır ve sterildir. Her bebek için kendi annesinin sütü en idealdir ve bebeğin tüm gereksinimlerini karşılar.
• Protein içeriği inek sütüne kıyasla düşük olmakla birlikte biyolojik değeri yüksektir. • Anne sütü sinir sistemi ve görme işlevlerinin gelişiminde rol oynayan uzun zincirli çoklu doymamış yağ asitlerinden zengindir. • Anne sütünde bulunan temel karbonhidrat olan laktoz aynı zamanda kalsiyum emilimini kolaylaştırır ve kemik gelişimini olumlu yönde etkiler.
Laktozun sindirilemeyen bölümü ise bağırsaklarda faydalı bakterilerin çoğalmasını sağlar ve böylece zararlı mikroorganizmaların üremesini engeller. Anne sütü sindirime yardımcı aktif enzimler, enfeksiyon gelişimini önleyen proteinler, hormonlar ve büyüme etmenleri açısından da zengindir.
Anne sütünün Tip I diyabet, çölayak (gluten alerjisi), obezite, koroner arter(kalp damar tıkanıklığı) hastalıkları ve hipertansiyon gibi hastalıkların gelişimine karşı koruyucu olabileceği bilinmektedir. Anne sütü alan bebekler erken çocukluk dönemi alerjik hastalıklarından da korunmaktadırlar.
Anne sütü aynı zamanda emziren annenin sağlığını da korur ve meme kanseri, yumurtalık kanseri ve osteoporoz(kemik erimesi) gelişme riskini azaltır.
ANNE SÜTÜNÜN YAPıSı Anne sütü bebek için en ideal ve eşsiz beslenme şeklidir. Anne sütünün bileşimi bebeğin içinde bulunduğu dönemdeki ihtiyaçlarına göre değişiklik gösterir. Anne sütünün %87’si sıvıdan oluşur ve ilk 6 ay bebeğin su ya da benzeri sıvı gıdalara ihtiyaç duymamasını sağlar.
Anne sütü, besleyici proteinler, nonprotein nitrojen bileşenler, lipitler(yağlar), oligosakkaritler, vitaminler ve mineraller açısından zengindir. Bunlara ek olarak hormonlar, enzimler, büyüme faktörleri ve birçok koruyucu faktör içerir.
ANNE SÜTÜNÜN BEBEK AÇıSıNDAN YARARLARı • Her zaman sterildir, ısı derecesi idealdir. • Besin öğesi bileşimi bebeğin gereksinimlerine uygundur. • Koruyucu etmenleri içerir. • Sindirime yardımcı aktif enzimler içerir. • Enfeksiyonu önleyen öğeler içerir. .
• Hormonlar ve büyümeyi sağlayan öğeleri içerir. • Anne sütü alan bebeklerde solunum yolu ve mide-barsak enfeksiyonları daha az görülür. • Orta kulak iltihabı riskini azaltır
• Çene ve diş gelişimini sağlar. • Bazı kronik hastalıkların oluşma riskini azaltır. • Alerjiye karşı koruyucudur ve bebeği pişikten korur. • Bebeğin ruhsal, bedensel ve zihinsel gelişimine yardımcı olur. • Ucuzdur, hazırlama sorunu gerektirmez. • Anne ve bebeği arasındaki duygusal bağı güçlendirir. • Anne sağlığını korur.
ANNE SÜTÜNÜN ANNE AÇıSıNDAN YARARLARı • Emzirme, göğüs kanseri, over kanseri endometrium(rahim içi tabakası)kanseri ve meme kanserine yakalanma riskini azaltır. • Anneyi ileride ortaya çıkacak kemik erimesinden korur. • Uterusun eski haline dönmesine yardımcı olur. • Anneyi aşırı kan kaybından ve anemiden korur. • Kilo vermeyi kolaylaştırır.
• Emzirme, kadının günlük enerji gereksinimi yaklaşık 500 -600 kalori arttırır. . Annelik duygusunun gelişmesine neden olur. • Anne ile bebek arasındaki bağı güçlendirir. • Emziren annelerin kendilerine güvenleri fazladır bu durum süt verimini olumlu yönde etkiler. • Emzirmek anne için doğal bir sakinleştiricidir.
EMZİKLİKTE BESLENME Emzirme, bebeğin sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için en uygun beslenme yöntemidir. Anne ile bebeğin sağlığı üzerinde biyolojik ve psikolojik bir etkiye sahiptir. Emziklilik döneminde süt üretimi için gerekli olan enerji iki kaynaktan sağlanır. 1) Gebelik süresince vücut yağı olarak depolanan enerji 2)Besin gruplarından gelen enerji
Anne sütü ile bebeğinin ihtiyacını tamamen karşılayan bir kadın günde ortalama 700 -800 ml süt salgılar. Bu sütün karşılığı olan enerji ve besin öğeleri ihtiyacı emziklilik döneminde de normal gereksininmeye ek yapılarak artırılmalıdır. Yeterli düzeyde anne sütü üretimi için yeterli miktarda sıvı almaya özen gösterilmelidir. Günde en az 8 -12 bardak sıvı alınması gerekmektedir. Emziklilik döneminde alkol ve sigara kullanılmamalıdır.
Soğan, sarımsak, brokoli, kabak, karnabahar, acı baharatlar veya kuru baklagiller anne sütünün tadını değiştirebilir. Bu durum bazı bebeklerde huzursuzluk(gaz oluşturması, emmeyi reddetme gibi)yaratırken, bazıları hiç fark etmeyebilir.
EMZIKLI KADıNLAR IÇIN GEREKLI GÜNLÜK BESIN TÜKETIM MIKTARLARı Besin Grupları Miktar Süt, yoğurt 2 -3 su bardağı Peynir 2 kibrit kutusu kadar(60 g) Et, Tavuk, Balık 3 -4 porsiyon baklagiller 1 porsiyon Taze sebze, meyveler 5 -7 porsiyon Tahıllar, Ekmek 4 -6 dilim Pirinç, bulgur, makarna Hiç veya 2 -3 porsiyon vb. Yumurta, kuru
EMZIKLIKTE SÜT ÜRETIMI Yeterli ve dengeli beslenen emzikli kadın günde ortalama 700 -800 ml kadar süt üretir. Emzirme, bebeğin sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için bir beslenme yöntemidir. Anne sütü bebek için kaçınılmaz bir besindir. Annenin yeterli miktarda süt salgılayabilmesi için; Doğumdan hemen sonra anne ile bebek arasında tensel temas yoluyla yakın bağın kurulması gerekir.
Anne bebeğini emzirirken rahat ve huzurlu bir ortam olmalıdır. Süt salgılanmasında sıvı gerektiği için annenin alması gereken sıvı miktarı 2 -3 litre olmalıdır. Bunun için emziren anneler bol süt, ayran, komposto gibi sıvılar almalıdır. Çok ağır iş yapmamalıdırlar. Çok uzun süre aç kalmamalıdırlar. Aşırı beslenme sütün genel bileşiminde değişiklik yapmaz, bir yarar da sağlamaz. Bu nedenle anne aşırı beslenmemelidir
Anne Sütü Verilirken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Doğumdan sonraki ilk yarım-bir saate emzirmeye başlanmalıdır. Emzirme süresince(öncesi ve sonrası) bebeğe hiçbir içecek verilmemelidir. İlk 6 ayda bebeklerde sadece anne sütü verilmelidir. Tamamlayıcı besinlere 6 aydan önce başlanmamalıdır. 6 ayın üzerindeki tüm bebekler tamamlayıcı besin almalıdır ve anne sütüne tamamlayıcı besinler ile birlikte 2 yaşına kadar veya daha fazla devam edilmelidir.
Bebeğin aldığı ilk süt (ağız sütü) besleyicidir ve az miktarda emme bile süt üretimine yardımcı olur. Süt üretimini arttırmak için, bebekle anne doğumdan sonra aynı odada olmalı ve emme hemen başlamalıdır. Anne laktasyon dönemine uygun, yeterli ve dengeli beslenmeli, bol sıvı tüketmelidir.
Anne her gün süt, ayran, limonata, şerbet, şekerli taze meyve suları verilmeli, çay ve kahveden uzak durması söylenmelidir. Annenin dinlenmesi sağlanmalıdır, anneye ruhsal yönden yardımcı olunmalıdır. Bebeği ile tensel temas kurmalıdır. Anneye özgüven kazandırıcı yakınlık ve ilgi göstilmeli ve sakinleşmesini sağlanmalıdır. Bebekler anne sütü ile besledikleri dönemde büyüme ve gelişme açısından mutlaka izlenmelidir.
KOLOSTRUM VE ÖZELLIKLERI Kolostrum(Ağız Sütü): Doğumdan sonra ilk 5 günde salgılanan süte verilen isimdir. Bebek sağlığında önemli bir rol taşıyan kolostrum her yeni doğan bebeğin mutlaka faydalanması gereken en önemli besin kaynağıdır. Hamilelik döneminde üretim aşamasına gelen kolostrum doğum ile beraber oluşumunu tamamlar. Koyu sarımsı renkte, kıvamlı ve yapışkan özelliktedir.
Sadece anne adaylarında değil keçi ve sığır gibi memeli hayvanlarda da bulunur. Hamileliğin 4. ve 5. ayında anne adaylarının göğsünde oluşmaya başlar. Yaklaşık 10 günü sonunda yerini anne sütüne bırakır ve ağız sütü kaybolur.
KOLOSTRUMUN ÖZELLIKLERI Sodyum ve çinko bakımından bol olmakla birlikte D ve B 12 vitaminlerini de fazlasıyla barındırmaktadır. Anne sütünden ayıran en temel fark, protein, mineral, antikor ve lökosit fazla bulundurup yağ ve laktoz az bulundurmasıdır. Anne sütü salgılandığı döneme ve bileşimine göre; 1 -Kolostrum: Doğumdan sonra ilk beş gün boyunca salgılanan süttür. 2 -Geçiş Sütü: Kolostrumdan sonra 5 -15. günler arasında salgılana süttür. 3 -Matüre Süt(Olgun): On beşinci günden sonra salgılanan süttür.
Anne Sütünün Enerji Ve Besin Ögeleri Düzeyini Etkileyen Faktörler Anne beslenmesi , diyet Doğum yaşı ve laktasyon süresi Emzirme süresi ve emzirme zamanı Gestasyonel yaş( Zamanında veya prematüre doğum) Annenin tekrar gebe kalması Metabolik Hastalıklar İlaç kullanımı Yaş Mevsimler
0 -1 YAŞ ÇOCUĞUNDA BESLENME Beslenme yaşamın her döneminde önemlidir. Büyümenin en hızlı olduğu bebeklik döneminde beslenme ayrı bir önem taşır. Doğumdan iki yaşın sonuna kadar olan bu dönem, büyüme gelişmenin en hızlı olduğu yaşama sağlıklı başlangıç için en önemli dönemdir. Çocukluk çağı hastalıkların en önemli ölüm nedenlerinden biri olan büyüme geriliği bazı vitamin eksiklikleri ile ishaller en sık 0 -2 yaş grubu çocuklarında görülmektedir.
İlk 6 Ay Sadece Anne Sütü Günümüzde bebeklerin doğumundan itibaren ilk 6 ay boyunca yalnız anne sütü ile beslenmesi ve 6 ay boyunca SU dahil hiçbir ek besin verilmemesi önerilmektedir. İlk 6 ay tek başına anne sütü ile beslenme ve sonrasında uygun ek besinlere devam edilerek yılda 1. 3 milyon bebek ölümünün önlenebileceği hesaplanmaktadır.
Hiçbir besin anne sütünün yerini tutmaz çünkü; Hazırlık gerektirmez. Her zaman aynı ısıdadır. Bebeğin gelişimi için gereksinimini tam karşılar Kronik hastalıkların oluşma riskini azaltır. Demir, yağ ve karbonhidrat içeriği tam bebeğe göredir. Annenin sağlığını korur
ENERJI VE BESIN ÖĞELERININ SÜT ÇOCUĞU IÇIN ÖNEMI BESİN ÖGESİ VE ÖNEMİ KALORİ Büyüme ve gelişme, metabolik olayların devamı besin ögelerinin vücutta etkin kullanılması PROTEİN Hücre ve dokuların yapıtaşı olarak, büyümegelişme, hücre yenilenmesi, bağışıklık sistemi CHO Enerji verir, kas çalışması ve su düzeni YAĞ Enerji verir, yağda eriyen vitamin kullanımı, beyin gelişimi, vücut ısısının denetimi
HAYVAN SÜTÜ VE MAMALARLA BESLENME Hazır mama ve inek sütünün hazırlanışı Hazır mamanın hazırlanışı; Mamalar genelde 30 ml kaynatılmış, ılıtılmış suya 1 ölçek (5 g) toz mama konarak hazırlanır. Mamaların nasıl hazırlanacağına ilişkin bilgiler kutuların üzerinde de yazılır. İnek sütünün hazırlanışı; İnek sütü yeni doğan döneminde 1: 1 oranında, yarıya sulandırılarak, 6 aya kadar ise 2 süt: 1 su oranında sulandırılarak hazırlanır. Ayrıca sulandırılmış inek sütünün her 100 ml’si 1 tatlı kaşığı şeker ile yarım tatlı kaşığı sıvı yağ eklenir. 6. ayından sonra ve istedikçe verilir.
EK GIDAYA BAŞLAMA Ek besin bebeğe anne sütüne ek olarak verilen besindir. Bu dönemde hangi besinlerin; Ne miktarda Ne sıklıkla Ne zamana verilceği önemlidir. Ek besinler bebeğin bulunduğu aya ve sindirim sistemi özelliklerine göre düzenlenmelidir.
6. aydan sonra gerek annenin süt salgısının gittikçe azalması, gerekse bebeğin ağırlık kazanarak büyümesi, bebeğin gereksinimlerinin karşılanamamasına neden olur. Bu nedenle, ek (tamamlayıcı) besinler 6. aydan sonra başlatılması anne sütü de verilmeye devam edilmeli ve emzirme 2 yaşına kadar sürdürülmelidir.
Ek Besin Verilirken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Her yeni besine tek ve az miktarda (1 -2 çay kaşığı) başlanmalı, her gün miktarı giderek arttırılmalıdır. Yeni bir ek besin bebeğin öğünlerine 1 -2 gün ara ile eklenmelidir. Besinler kaşık ya da fincanla başlangıçta az miktarlarda verilmelidir ve anne bebeği oturur pozisyonda beslenmelidir. Ek besinler bebek açken denenmeli, istemiyorsa ısrar edilmelidir. Daha sonra tekrar denenmelidir.
Bebeğin öğün saatleri belirli olmalıdır. Böylece bebeğin ileriki yaşamının da düzenli saatlerde beslenmesine zemin hazırlamış olunur. Gelişimi normal ve sadece anne sütü alan bebeklerde, altı aydan önce tamamlayıcı besinlere başlanmamalıdır. Çocuk altı aylık iken tamamlayıcı besinlerden elde edilen enerji toplam enerjinin %50 sini aşmamalıdır.
Ek Gıdaya Erken Ve Geç Başlamanın Dezavantajları Tamamlayıcı besinlere erken başlama ile anne sütü verimi ve anne sütü verme süreci azalır Tamamlayıcı besinlerin besin değerleri anne sütüne göre daha düşüktür ve anne sütünün yerine geçemezler. Tamamlayıcı besinlere erken başlanması ve anne sütü ile birlikte aynı öğünde kullanılması anne sütündeki demir, çinko gibi birçok besin öğesinin emilimini azaltır.
Tamamlayıcı besinlere başlanması sonucunda ise bebeğin büyüme ve gelişmesi duraksamakta, kötü beslenme ve çeşidi vitamin mineral yetersizlikleri oluşturmaktadır. Tamamlayıcı besinlere geç başlanması ile demir ve çinko gibi mikro besin eksikleri oluşmaktadır. Çünkü 6. aya kadar bebeğe yeterli miktarda demir ve çinko sağlayan anne sütü, bu süreden sonra tek başına yetersiz kalmaktadır. Ayrıca tamamlayıcı besinlere geç başlama ile bebeğin çiğnemesi gibi yeme işlevlerinin gelişimi ile yeni tat ve yapıdaki besinlere alışılması gerekir.
KAYNAKÇA http: //www. meb. k 12. tr/meb_iys_dosyalar/56/07/973 760/dosyalar/2012_12/08084237_st, oyun, okulveer genlikdnemindebeslenme. pdf
- Slides: 40